Σοφία Βέμπο και Πολυτεχνείο: Μια άγνωστη σελίδα ανθρωπιάς (βίντεο)

Η Σοφία Βέμπο έχει συνδεθεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο καλλιτέχνη με τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η φωνή της έγινε σύμβολο αντίστασης και εμψύχωσης των Ελλήνων, τα τραγούδια της συντρόφευσαν στρατιώτες και οικογένειες που περίμεναν νέα από το μέτωπο. Κι όμως, λίγοι γνωρίζουν πως τριάντα χρόνια αργότερα, την ταραγμένη νύχτα του Πολυτεχνείου, η μεγάλη ερμηνεύτρια βρέθηκε ξανά μπροστά σε μια κρίσιμη στιγμή της νεότερης ιστορίας — και επέλεξε άλλη μια φορά την πλευρά των ανθρώπων που κινδύνευαν.

Η νύχτα της 17ης Νοεμβρίου 1973

Το σπίτι της Βέμπο, στην οδό Στουρνάρη, βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από το Πολυτεχνείο. Από τα μπαλκόνια της πολυκατοικίας ακούγονταν φωνές, σειρήνες και οι εκκωφαντικοί ήχοι των ερπυστριών. Όταν άρχισαν να τρέχουν τρομαγμένοι φοιτητές στα γύρω στενά για να ξεφύγουν από τις δυνάμεις ασφαλείας, η Βέμπο έκανε κάτι απλό αλλά βαθιά γενναίο: άνοιξε την πόρτα της.

Οι μαρτυρίες όσων βρέθηκαν εκεί μιλούν για ένα σπίτι που μετατράπηκε σε καταφύγιο. Νέοι άνθρωποι, τραυματισμένοι ή εξαντλημένοι από την αγωνία, κρύφτηκαν στα δωμάτια και στις σκάλες της πολυκατοικίας, μέχρι να κοπάσουν οι έφοδοι. Λέγεται μάλιστα πως όταν άνδρες της Ασφάλειας χτύπησαν την πόρτα της και τη ρώτησαν αν βοηθάει φοιτητές, εκείνη απάντησε με αφοπλιστικό θάρρος:

«Κι εσείς το ίδιο θα κάνατε, αν μ’ έβλεπε έτσι το παιδί σας.»

Ήταν μια φράση που ταίριαζε απόλυτα με την προσωπικότητά της. Για τη Βέμπο, πατρίδα δεν ήταν τα συνθήματα, ήταν οι άνθρωποι.

Η γυναίκα στο μπαλκόνι

Ο φωτογραφικός φακός του Βασίλη Καραγεώργου την απαθανάτισε εκείνη τη νύχτα στο μπαλκόνι, σκυμμένη προς τον δρόμο, να παρακολουθεί τα γεγονότα. Η εικόνα αυτή έμεινε σαν μια άτυπη συνέχεια της ιστορικής της διαδρομής: η τραγουδίστρια του «Παιδιά της Ελλάδος, παιδιά» να παρακολουθεί μια νέα γενιά που διεκδικούσε ελευθερία.

Δεν τραγουδούσε πια μπροστά σε στρατιώτες στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου, αλλά η ψυχή της ήταν πάλι με όσους πάλευαν απέναντι στην αδικία.

Μετά τη δικτατορία

Ένα χρόνο αργότερα, στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, εμφανίστηκε ξανά σε εκδήλωση μνήμης και, με φωνή που κουβαλούσε πια το βάρος μιας ολόκληρης εποχής, αφιέρωσε τους στίχους της στους φοιτητές του Πολυτεχνείου. Σε παραλλαγή του θρυλικού τραγουδιού της τραγουδά:

«Παιδιά της Ελλάδος, παιδιά,
και τα τανκς γονατίσαν,
κείνη τη νύχτα που εσείς πολεμήσατε…»

Ήταν ένας συμβολικός κύκλος που έκλεινε. Η φωνή της αντίστασης του ’40 γινόταν φωνή μνήμης και ευγνωμοσύνης για τη νεολαία που σήκωσε το βάρος της εξέγερσης του ’73.

Η κληρονομιά της πράξης της

Η πράξη της Βέμπο δεν έχει θέση σε διθυράμβους. Δεν ηγήθηκε κινήματος, δεν εκφώνησε λόγους. Αλλά όταν ήρθε η στιγμή να επιλέξει, δεν σκέφτηκε τίποτα άλλο πέρα από τον άνθρωπο που είχε μπροστά της.

Και ίσως αυτό είναι που κάνει την ιστορία της τόσο συγκινητική: η Σοφία Βέμπο δεν ανήκει μόνο στις σελίδες της ιστορίας του ’40, αλλά και σε εκείνες του Πολυτεχνείου — σε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της νεότερης ελληνικής δημοκρατίας.

Ακούστε το ηχητικό απόσπασμα από τη συναυλία και την αντίδραση του κόσμου από το 2:01: