Η συνθήκη της Λωζάνης αποτελεί αντικείμενο μελέτης και βάση για τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και της Τουρκίας, εξ ου και η γνώση κάποιων στοιχείων για εκείνη είναι πολύ σημαντική και ενδιαφέρουσα.
Ιστορικό πλαίσιο
Μετά την κατάργηση της Συνθήκης των Σεβρών που δεν έγινε αποδεκτή από τη νεότευκτη κυβέρνηση της Τουρκίας, δημιουργήθηκε η ανάγκη για μια νέα συνθήκη ειδικά αφότου ο Ελληνικός στρατός εκδιώχθηκε ηττημένος από τη Μικρά Ασία.
Στις 20 Οκτωβρίου του 1922 ξεκίνησε το συνέδριο για υπογραφή νέας συνθήκης που διακόπηκε μετά από διαμάχες που έγιναν στις 4 Φεβρουαρίου 1923 για να ξαναρχίσει στις 23 Απριλίου του ίδιου έτους.
Η Συνθήκη της Λωζάνης υπογράφηκε εν τέλει μετά από 7,5 μήνες διαβουλεύσεων στην Ελβετία στις 24 Ιουλίου του 1923 από την Ελλάδα, την Τουρκία και τις χώρες εκείνες που πολέμησαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την Μικρασιατική εκστρατεία και συμμετείχαν στην Συνθήκη των Σεβρών εξαιρουμένης της ΕΣΣΔ που δεν συμμετείχε στην προηγούμενη συνθήκη (συμμετείχε στα υπόλοιπα).
Τα συμβαλλόμενα μέρη ήταν από τη μία πλευρά η νέα κυβέρνηση της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας και από την άλλη οι χώρες Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία, Ρουμανία, Βρετανική Αυτοκρατορία και το τότε Σερβοκροατικό-σλοβενικό κράτος. Βέβαια, φιλική συμμετοχή είχαν και οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Σοβιετική Ένωση και η Βουλγαρία.
Το αποτέλεσμα της συμφωνίας
Η Τουρκία ανέκτησε τον έλεγχο της Ανατολικής Θράκης, της Ίμβρου και της Τενέδου, μια λωρίδα γης κατά μήκος των συνόρων με την Συρία, την Σμύρνη και τη Διεθνοποιημένη Ζώνη των Στενών. Η Διεθνοποιημένη Ζώνη των Στενών έμεινε αποστρατιωτικοποιημένη και αποτέλεσε αντικείμενο νέας διεθνούς διάσκεψης. Η Τουρκία παραχώρησε τα Δωδεκάνησα στην Ιταλία, όπως προέβλεπε η προϊσχύουσα συνθήκη των Σεβρών, χωρίς να προβλέπεται η δυνατότητα αυτοδιάθεσης. Η Τουρκία ανέκτησε τα κυριαρχικά της δικαιώματα σε όλη την επικράτεια, με δικαιώματα στρατιωτικών εγκαταστάσεων εκτός της ζώνης των στενών.
Οι Έλληνες του Πόντου, τουρκόφωνοι Έλληνες και ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι ήταν ανάμεσα στους ανταλλάξιμους πληθυσμούς που ήρθαν στην χώρα μας. Ένας σημαντικός αριθμών Αρμένιων και Συροχαλδαίων πέρασε επίσης στην Ελλάδα, ενώ από την ανταλλαγή εξαιρέθηκαν οι Ρωμιοί της Κωνσταντινούπολης και οι κάτοικοι της Ίμβρου και της Τενέδου. Στην Ελλάδα παρέμειναν 110.000 μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και η Τουρκία απεμπόλησε τα κυριαρχικά της δικαιώματα επί της Κύπρου.
Ένα σημείο που δυσκόλεψε την επίτευξη συμφωνίας ήταν η καταβολή αποζημιώσεων εκ μέρους της Ελλάδας, κάτι για το οποίο η τελευταία δήλωνε πως αδυνατούσε να κάνει. Τελικά, ξεπεράστηκε το εμπόδιο με τη συμφωνία να αποδοθεί στην Τουρκία το τρίγωνο του Κάραγατς στη Θράκη που είναι και γνωστό ως Παλαιά Ορεστιάδα, αντί να καταβληθεί αποζημίωση.
Επίσης, με βάση τη Συνθήκη της Λωζάνης τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος παραχωρήθηκαν στην Τουρκία υπό τον όρο ότι θα διοικούνταν με ευνοϊκούς όρους για τους Έλληνες. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ακόμη έχασε την ιδιότητα του Εθνάρχη και το Πατριαρχείο τέθηκε υπό ειδικό διενές νομικό καθεστώς.
Ποια νησιά αποστρατικοποιήθηκαν
Η Τουρκία παραιτήθηκε από όλες τις διεκδικήσεις για τις παλιές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που βρίσκονταν εκτός των συνόρων της. Ελλάδα και Τουρκία συμφώνησαν με ξεχωριστή συμφωνία την ανταλλαγή πληθυσμών από τις δύο χώρες και αποστρατικοποίηση των νησιών Λήμνος, Σάμος, Χίος, Λέσβος, Ικαρία, Σαμοθράκη.
Με τη συνθήκη του Μοντρέ βέβαια αργότερα η Τουρκία ξανακέρδισε δικαίωμα στρατιωτικοποίησης των Στενών, της Ίμβρου, Τενέδου και η Ελλάδα πήρε δικαίωμα στρατιωτικοποίησης στη Λήμνο και τη Σαμοθράκη.
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ"