Helios: Σήμερα η “μαύρη” επέτειος των 20 χρόνων από την αεροπορική τραγωδία στο Γραμματικό με τους 121 νεκρούς

Είκοσι χρόνια πέρασαν από το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα του Boeing 737-300 της κυπριακής Helios Airways, που στοίχισε τη ζωή σε 121 επιβαίνοντες, ανάμεσά τους και 22 παιδιά.

Το αεροπλάνο, που πραγματοποιούσε την πτήση HCY 522 από Λάρνακα προς Αθήνα (με τελικό προορισμό την Πράγα) στις 14 Αυγούστου 2005, είχε χαθεί από τις επικοινωνίες και λίγο αργότερα συνετρίβη σε λοφώδη περιοχή του Γραμματικού Αττικής. Ήταν το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα που είχε γνωρίσει ποτέ η Ελλάδα και η Κύπρος.

Τα συντρίμμια του αεροσκάφους διασκορπίστηκαν στην πλαγιά, ξεσπώντας πυρκαγιά στο σημείο. Τα σωστικά συνεργεία ανέσυραν 118 σορούς, οι περισσότερες απανθρακωμένες, ενώ τρεις σοροί κάηκαν ολοσχερώς από τη φωτιά. Σύμφωνα με τις ιατροδικαστικές εξετάσεις, οι επιβάτες ήταν ακόμη ζωντανοί την ώρα της πρόσκρουσης, αλλά βρίσκονταν σε μη αναστρέψιμο κώμα λόγω υποξίας.

Τα αίτια

Το επίσημο πόρισμα των εμπειρογνωμόνων εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2006, 14 μήνες μετά την τραγωδία και αποκάλυψε μια αλυσίδα λαθών και παραλείψεων που οδήγησαν στο δυστύχημα.

Σύμφωνα με αυτό, η αρχική αιτία ήταν ότι το σύστημα συμπίεσης της καμπίνας βρισκόταν χειροκίνητα στη θέση “Manual” αντί για “Auto” κατά την απογείωση, με αποτέλεσμα το αεροπλάνο να μην κάνει συμπίεση καθώς ανέβαινε.

Αυτό συνέβη καθώς ένας μηχανικός εδάφους είχε θέσει τον διακόπτη στη θέση Manual κατά τον έλεγχο διαρροών πριν την πτήση και ξέχασε να τον επαναφέρει, ενώ το πλήρωμα δεν είδε τη λανθασμένη ρύθμιση στον έλεγχο πριν την απογείωση.

Καθώς το αεροσκάφος ανήλθε σε μεγάλο ύψος, η πίεση στην καμπίνα έπεσε, με τους πιλότους να λαμβάνουν πολλαπλές ενδείξεις προβλήματος όμως παρερμήνευσαν τα σήματα. Συγκεκριμένα, εξέλαβαν το ηχητικό alarm της υποπίεσης ως συναγερμό απογείωσης, επειδή οι δύο αυτοί ήχοι ήταν πανομοιότυποι.

Έτσι δεν πραγματοποίησαν άμεση κάθοδο έκτακτης ανάγκης σε χαμηλότερο ύψος, ούτε φόρεσαν τις μάσκες οξυγόνου εγκαίρως. Μέσα σε λίγα λεπτά, τόσο ο κυβερνήτης όσο και ο συγκυβερνήτης έχασαν τις αισθήσεις τους αφήνοντας το αεροπλάνο ακυβέρνητο.

Το τελικό πλήγμα συνέβη όταν οι κινητήρες έσβησαν από έλλειψη καυσίμων μετά από περίπου 2 ώρες πτήσης, με αποτέλεσμα την πτώση του αεροσκάφους, που ήταν ακυβέρνητο.

Επίσης, διαπιστώθηκαν σοβαρές ελλείψεις στην εποπτεία της πολιτικής αεροπορίας στην Κύπρο: το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας κατηγορήθηκε ότι δεν εξασφάλιζε επαρκές επίπεδο ελέγχου και ασφάλειας. Στην ίδια την Helios Airways υπήρχαν ανεπαρκείς διαδικασίες εκπαίδευσης, ελέγχου ποιότητας και διεύθυνσης στην εταιρεία, που δεν εντοπίστηκαν ή διορθώθηκαν εγκαίρως.

Επίσης, κριτική ασκήθηκε στη Boeing διότι δεν είχε λάβει διορθωτικά μέτρα μετά από παρόμοια περιστατικά αποσυμπίεσης σε αεροσκάφη 737 – όπως το γεγονός ότι το ίδιο ηχητικό σήμα χρησιμοποιούνταν για διαφορετικές προειδοποιήσεις – κάτι που διορθώθηκε μόνο μετά την τραγωδία.

Τέλος, και οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί (JAA, EASA, ICAO) επικρίθηκαν για την ανοχή που επέδειξαν καθώς παρά τους ελέγχους από το 1999 που ανέδειξαν προβλήματα στην κυπριακή αεροπορική βιομηχανία, δεν ελήφθησαν έγκαιρα αποφασιστικά μέτρα

Η δίκη των υπευθύνων

Τον Σεπτέμβριο 2009 στην Κύπρο παραπέμφθηκαν σε δίκη πέντε στελέχη της εταιρείας Helios (ο εκτελεστικός πρόεδρος Ανδρέας Δράκος, ο διευθύνων σύμβουλος Δημήτρης Πανταζής, ο διευθυντής πτήσεων Γιώργος Κικκίδης, ο αρχιπιλότος Ίανκο Στοϊμένοφ, κ.ά.) με κατηγορίες για ανθρωποκτονία λόγω αλόγιστης ή επικίνδυνης πράξης.

Η δίκη διεξήχθη στη Λευκωσία. Στις 18 Φεβρουαρίου 2013, το Κακουργιοδικείο Λευκωσίας απάλλαξε όλους τους κατηγορούμενους από κάθε κατηγορία. Οι δικαστές έκριναν ότι το κατηγορητήριο ήταν ατεκμηρίωτο και καμία μαρτυρία δεν συνέδεε επαρκώς τους αξιωματούχους με την πρόκληση της τραγωδίας. Ο τότε Γενικός Εισαγγελέας της Κύπρου αποφάσισε να μην εφεσιβάλει την απόφαση και ανέστειλε τις διώξεις, επικαλούμενος ανυπέρβλητες νομικές δυσκολίες στη συνέχιση της υπόθεσης.

Ωστόσο, παράλληλα με τη διαδικασία στην Κύπρο, η ελληνική δικαιοσύνη άσκησε δίωξη για το δυστύχημα. Το Πλημμελειοδικείο Αθηνών (πρωτοδίκως) έκρινε ένοχους χωρίς κανένα ελαφρυντικό τέσσερα στελέχη της Helios: τους Δημήτρη Πανταζή, Γιώργο Κικκίδη, Ίανκο Στοϊμένοφ και Άλαν Ίργουιν. Το δικαστήριο επέβαλε μια ποινή πρωτοφανή στα ελληνικά χρονικά: ένα έτος φυλάκισης για κάθε μία από τις 121 ανθρώπινες απώλειες, συν επιπλέον 3 χρόνια βάσης, σύνολο 124 χρόνια φυλάκισης για τον καθένα.

Το 2013, το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων της Αθήνας επικύρωσε την ενοχή, επιβάλλοντας δεκαετείς ποινές που κρίθηκαν εξαγοράσιμες – ορίστηκε ότι κάθε καταδικασθέντας μπορούσε να καταβάλει περίπου 80.000 ευρώ για να μην φυλακιστεί.

Επιπλέον, μια ομάδα συγγενών κατέθεσε συλλογική αγωγή εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, συγκεκριμένα κατά του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας, υποστηρίζοντας ότι η κρατική αμέλεια και οι ελλείψεις στην εποπτεία συνέβαλαν στο δυστύχημα.

Η υπόθεση εν τέλει οδηγήθηκε σε αποζημιώσεις μέσω διακανονισμών, χωρίς όμως επίσημη ανάληψη ευθύνης από πλευράς κράτους.