Υπουργείο Εθνικής Άμυνας: Τα μηνύματα Μητσοτάκη και Δένδια για Ένοπλες Δυνάμεις και Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη

«Η σημερινή ημέρα σηματοδοτεί πραγματικά μία ξεχωριστή στιγμή για την εθνική μας άμυνα, αλλά και για την εικόνα της πόλης μας, γιατί γύρω μας, σε αυτή τη νέα εικόνα του υπουργείου και του στρατοπέδου που το πλαισιώνει, καθρεφτίζεται, όπως είπε και ο κ. υπουργός, αυτός ο φιλόδοξος, ο τολμηρός μετασχηματισμός, αναγκαίος εκσυγχρονισμός των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων» τόνισε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην τελετή αποκαλυπτηρίων της νέας βιοκλιματικής όψης του κεντρικού κτηρίου του υπουργείου Εθνικής Άμυνας.

«Έχουμε να ολοκληρώσουμε όλη την όψη του κτηρίου, αλλά κυρίως τον εσωτερικό του εκσυγχρονισμό, έτσι ώστε η λειτουργικότητά του να είναι πια σε πλήρη ευθυγράμμιση με αυτή την εντυπωσιακή πρόσοψη. Είναι το ελάχιστο το οποίο οφείλουμε σε εκείνους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην εθνική άμυνα. Τιμούμε, ωστόσο, αυτούς που τιμούν το εθνόσημο πρώτα και πάνω από όλα όταν τους παρέχουμε τα μέσα για να μπορούν να εκπληρώσουν την αποστολή τους, πολύ περισσότερο σε έναν κόσμο πρωτοφανών γεωπολιτικών ανατροπών, αβεβαιότητας και διαρκούς αστάθειας. Ένα δεδομένο των καιρών που καθιστά πλέον την υπεράσπιση της κυριαρχίας μας απόλυτη, αδιαπραγμάτευτη εθνική προτεραιότητα» πρόσθεσε ο πρωθυπουργός.

Στη συνέχεια ο κ. Μητσοτάκης τόνισε ότι στην πατρίδα μας εξελίσσεται το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ενόπλων δυνάμεων στην ιστορία τους. «Αναφέρω ενδεικτικά ότι για την επόμενη δωδεκαετία οι δεσμευμένοι πόροι για επενδύσεις στην εθνική μας άμυνα ξεπερνούν τα 28 δισεκατομμύρια ευρώ» είπε.

«Έχουμε ήδη αποκτήσει αναβαθμισμένα μαχητικά Rafale, αναβαθμισμένα F-16 Viper, σύντομα, αεροσκάφη F-35, μία Αεροπορία η οποία μας εξασφαλίζει πια στρατηγική αεροπορική υπεροχή, προβάλλοντας αποτρεπτική ισχύ σε ολόκληρη την περιοχή. Το Πολεμικό μας Ναυτικό μετά από πολλά χρόνια εκσυγχρονίζεται με τις φρεγάτες Belh@rra και τις ιταλικές φρεγάτες Bergamini. Ο Στρατός Ξηράς εξοπλίζεται με συστήματα αιχμής» είπε, σημειώνοντας ότι η Ελλάδα αναπτύσσει επίσης την «Ασπίδα του Αχιλλέα», έναν αδιαπέραστο θόλο προστασίας πολλαπλών επιπέδων.

Επιπλέον, υπογράμμισε ότι στα προγράμματα τω Ενόπλων Δυνάμεων θα συμμετέχει ενεργά η εγχώρια, η ελληνική βιομηχανία. «Η ελληνική Άμυνα βαδίζει έτσι στην επόμενη ημέρα, απαντώντας στις προκλήσεις που εκείνη διαμορφώνει, σταθερά ως η άλλη όψη της διπλωματικής μας ασπίδας. Αλλά και ανταποκρινόμενη σε επίκαιρα στοιχήματα, όπως είναι το μεταναστευτικό, οι φυσικές καταστροφές, τις οποίες όλο και συχνότερα προκαλεί η κλιματική κρίση» τόνισε ο πρωθυπουργός.

Τέλος ο κ. Μητσοτάκης υπογράμμισε ότι η μεγαλύτερη ένδειξη επιτυχίας της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης είναι ότι η χώρα μπορεί ταυτόχρονα να δαπανά άνω του 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος για την άμυνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν στηρίζει ταυτόχρονα και την κοινωνία μέσα από μέτρα ανακούφισης του εισοδήματος, όπως αυτά που πρόσφατα ανακοινώθηκαν στη Θεσσαλονίκη.

«Και σας βεβαιώνω ότι εσείς, τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, βρίσκεστε στο κέντρο του πατριωτισμού της ευθύνης και του αποτελέσματος. Του πατριωτισμού της ευθύνης που υπηρετεί αυτή η κυβέρνηση. Εσείς προστατεύετε τη γη, τη θάλασσα, τον αέρα μας, κρατώντας ζωντανή μια βαριά ιστορική κληρονομιά -την είδαμε να αποτυπώνεται πολύ όμορφα πριν από λίγο σε αυτό το πολύ ωραίο θέαμα το οποίο μας προσέφεραν τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων-, μεταφέρετε όμως ταυτόχρονα και τη σκυτάλη της υπερήφανης Ελλάδος του καιρού μας» είπε.

Κλείνοντας ο πρωθυπουργός ευχαρίστησε τους δωρητές λέγοντας «Τιμούν και αυτοί μια μακρά παράδοση, η οποία πρέπει να διατηρηθεί, πρέπει να ενισχυθεί κι άλλο, καθώς η προσφορά ισχυρών Ελλήνων στην πατρίδα συνδυάστηκε συχνά με εθνικές επιτυχίες. Δεν ξέρω ποια θα ήταν η πορεία των Βαλκανικών Πολέμων χωρίς το θωρηκτό «Αβέρωφ»».

Αναλυτικά η ομιλία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη:

Κύριε πρόεδρε της βουλής, κ. οικοδεσπότη, κ. υπουργέ Εθνικής ‘Αμυνας, αγαπητοί συνάδελφοι στην κυβέρνηση και στο ελληνικό κοινοβούλιο, κύριοι αρχηγοί, αγαπητά στελέχη των ενόπλων δυνάμεων, αγαπητέ Βαγγέλη, αγαπητέ Κώστα,

Η σημερινή ημέρα σηματοδοτεί πραγματικά μία ξεχωριστή στιγμή για την εθνική μας άμυνα αλλά και για την εικόνα της πόλης μας, γιατί γύρω μας, σε αυτή τη νέα εικόνα του υπουργείου και του στρατοπέδου που το πλαισιώνει, καθρεφτίζεται, όπως είπε και ο κ. υπουργός, αυτός ο φιλόδοξος, ο τολμηρός μετασχηματισμός, αναγκαίος εκσυγχρονισμός των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Η ίδια η διαμόρφωση αυτής της πραγματικά πολύ εντυπωσιακής πρόσοψης φιλτράρει το φως του παρόντος, διατηρώντας τη διαύγεια του παρελθόντος. Αντανακλά, όμως, ταυτόχρονα και τον δυναμισμό του μέλλοντος. Θα υπενθυμίζει έτσι σε όλους ότι η υπεράσπιση της πατρίδας δεν αφορά μόνο την ισχύ των όπλων της, αλλά και την ισχύ, τη δύναμη της κληρονομιάς και της ταυτότητάς μας.

Η νέα πρόσοψη συνομιλεί, επίσης, απευθείας με την κιβωτό εθνικής μνήμης, αυτό το πραγματικά εντυπωσιακό μνημειακό γλυπτό του Κώστα Βαρώτσου, που αφιερώνεται στους 121.692 γνωστούς στρατιώτες μας που έπεσαν για την ελευθερία και την ειρήνη, για την εθνική αξιοπρέπεια και την πρόοδο της χώρας. Είναι αξίες που απαιτούν καθημερινή προστασία, ενώ συχνά τις θεωρούμε δεδομένες.

Είναι, άλλωστε, τιμητικό καθήκον για το υπουργείο να φροντίζει κάθε τοπόσημο το οποίο συνδέεται με τους ήρωές μας, με πρώτο βέβαια τον χώρο του ‘Αγνωστου Στρατιώτη, ένα μνημείο το οποίο, όπως επεσήμανε και ο κ. υπουργός, θα αποκτήσει τη νέα μορφή που του αξίζει, υπηρετώντας πρώτα και πάνω απ’ όλα την ενότητα και την κοινή διαδρομή του λαού μας.

Γιατί είναι αλήθεια ότι η πρωτεύουσά μας, όπως και όλες οι πόλεις μας, έχουν ανάγκη από σημεία ισχυρού συμβολισμού της εθνικής αυτοπεποίθησης, όπως αυτό με την εντυπωσιακή πρόσοψη που εγκαινιάζουμε σήμερα. Λείπουν, αγαπητέ Κώστα, τα σημαντικά αρχιτεκτονικά τοπόσημα από την πρωτεύουσά μας. Σήμερα προσθέτουμε ένα τέτοιο.

Ας μην ξεχνάμε ότι εδώ περνούν το μεγαλύτερο μέρος του 24ώρου τους εκατοντάδες στελέχη των Ενόπλων μας Δυνάμεων και η βελτίωση των χώρων εργασίας θα κάνει πιο αποτελεσματικό, πιο παραγωγικό το έργο τους, θα κάνει πιο ευχάριστη την παραμονή τους. Και καθώς, κ. Αρχηγέ του Γενικού Επιτελείου Εθνικής ‘Αμυνας, θα εισέρχονται πια στο κτήριο από αυτή την πραγματικά εντυπωσιακή σκάλα, πιστεύω ότι θα το κάνουν με μεγαλύτερο μεράκι, μεγαλύτερο ενθουσιασμό, μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.

Και βέβαια, όπως ειπώθηκε και από τον κ. υπουργό, δεν σταματούμε εδώ. Έχουμε να ολοκληρώσουμε όλη την όψη του κτηρίου, αλλά κυρίως τον εσωτερικό του εκσυγχρονισμό, έτσι ώστε η λειτουργικότητά του να είναι πια σε πλήρη ευθυγράμμιση με αυτή την εντυπωσιακή πρόσοψη.

Είναι το ελάχιστο το οποίο οφείλουμε σε εκείνους που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην εθνική άμυνα. Τιμούμε, ωστόσο, αυτούς που τιμούν το εθνόσημο πρώτα και πάνω από όλα όταν τους παρέχουμε τα μέσα για να μπορούν να εκπληρώσουν την αποστολή τους, πολύ περισσότερο σε έναν κόσμο πρωτοφανών γεωπολιτικών ανατροπών, αβεβαιότητας και διαρκούς αστάθειας. Ένα δεδομένο των καιρών που καθιστά πλέον την υπεράσπιση της κυριαρχίας μας απόλυτη, αδιαπραγμάτευτη εθνική προτεραιότητα.

Γι’ αυτό και στην πατρίδα μας εξελίσσεται το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των Ενόπλων Δυνάμεων στην ιστορία τους. Αναφέρω ενδεικτικά ότι για την επόμενη δωδεκαετία οι δεσμευμένοι πόροι για επενδύσεις στην Εθνική μας ‘Αμυνα ξεπερνούν τα 28 δισεκατομμύρια ευρώ.

Έχουμε ήδη αποκτήσει αναβαθμισμένα μαχητικά Rafale, αναβαθμισμένα F-16 Viper, σύντομα, αεροσκάφη F-35, μία Αεροπορία η οποία μας εξασφαλίζει πια στρατηγική αεροπορική υπεροχή, προβάλλοντας αποτρεπτική ισχύ σε ολόκληρη την περιοχή. Το Πολεμικό μας Ναυτικό μετά από πολλά χρόνια εκσυγχρονίζεται με τις φρεγάτες Belh@rra και τις ιταλικές φρεγάτες Bergamini. Ο Στρατός Ξηράς εξοπλίζεται με συστήματα αιχμής.

Όλα αυτά την ώρα που προωθούμε πια πολλά μη επανδρωμένα μέσα. Κάποια από αυτά, όχι όλα, παρέλασαν χθες στα πλαίσια της εντυπωσιακής παρέλασης της 28ης Οκτωβρίου. Αναπτύσσουμε την «Ασπίδα του Αχιλλέα», έναν αδιαπέραστο θόλο προστασίας πολλαπλών επιπέδων.

Δεν είναι σήμερα η ώρα -το έκανα, εξάλλου, πρόσφατα στη Βουλή- να αναφερθώ αναλυτικά στο πλήρες σχέδιο μας. Θα επαναλάβω ωστόσο αυτό το οποίο είπε και ο κ. Υπουργός: οι Ένοπλες Δυνάμεις ενδυναμώνονται και εκσυγχρονίζονται όσο ποτέ. Και κάποιες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες υλοποιούνται, όπως ξέρετε, δεν είναι εύκολες.

Καμία αλλαγή δεν είναι εύκολη και καμία αλλαγή δεν είναι προφανής. Όπως το κτήριο, όμως, αυτό εκσυγχρονίζεται και μπορεί πια να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της νέας εποχής, την ίδια υποχρέωση, την ίδια αλλαγή, την ίδια μεγάλη τολμηρή μεταρρυθμιστική «αύρα» πρέπει να εμφυσήσουμε και στις Ένοπλες Δυνάμεις. Με μία σημαντική ποιοτική διαφορά σε σχέση με αυτό τα οποίο συνέβαινε στο παρελθόν: ότι στα προγράμματα τους πια θα συμμετέχει ενεργά η εγχώρια, η ελληνική βιομηχανία.

Και με την τεχνολογία να διατρέχει πια όλες τις πλευρές αυτού του φιλόδοξου σχεδίου εκσυγχρονισμού, γιατί πράγματι στην εποχή μας η καινοτομία γίνεται καθοριστικός συντελεστής του αμυντικού δόγματος του 21ου αιώνα. Με «έξυπνα» όπλα τα οποία διαρκώς εξελίσσονται, διαρκώς προσαρμόζονται, ακολουθώντας τα διδάγματα των σύγχρονων πεδίων μάχης. Είναι μια διάσταση η οποία διαπερνά πλέον τους ευρύτερους σχεδιασμούς και των ελληνικών επιτελείων.

Η ελληνική ‘Αμυνα βαδίζει έτσι στην επόμενη ημέρα, απαντώντας στις προκλήσεις που εκείνη διαμορφώνει, σταθερά ως η άλλη όψη της διπλωματικής μας ασπίδας. Αλλά και ανταποκρινόμενη σε επίκαιρα στοιχήματα, όπως είναι το μεταναστευτικό, οι φυσικές καταστροφές, τις οποίες όλο και συχνότερα προκαλεί η κλιματική κρίση.

Να ευχαριστήσω εδώ και τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων για την εξαιρετική συνεργασία που είχαν με τις υπόλοιπες κρατικές δομές στα πλαίσια της αντιπυρικής περιόδου, η οποία μόλις ολοκληρώθηκε.

Με άλλα λόγια, η εθνική θωράκιση αναβαθμίζεται εμπλουτίζοντας τα καθήκοντα της και κυρίως βαθαίνοντας τους δεσμούς των Ενόπλων Δυνάμεων με την κοινωνία. Αποτελούν, άλλωστε, αναπόσπαστο μέρος της. Σε μια εποχή κρίσης θεσμών, η κοινωνία περιβάλλει τις Ένοπλες Δυνάμεις με την εμπιστοσύνη της.

Γι’ αυτό και η φροντίδα για τα ένστολα στελέχη αποτελεί επίσης κορυφαία προτεραιότητα της πολιτείας, πάντα με βάση τις δημοσιονομικές δυνατότητες της χώρας, βρίσκοντας όμως και πόρους από διαδικασίες εκσυγχρονισμού και εξοικονόμησης των ιδίων των Ενόπλων Δυνάμεων. Αλλά χωρίς, από την άλλη, να υποτιμώνται αποφάσεις -τις γνωρίζουν τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων καλά- όπως οι διαδοχικές αυξήσεις μισθών και επιδομάτων, οι δράσεις για την άμβλυνση του στεγαστικού προβλήματος και, ακόμα, οι καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες που φέρνει η νέα δομή του στρατεύματος.

Κυρίες και κύριοι, ίσως η μεγαλύτερη ένδειξη επιτυχίας της οικονομικής μας πολιτικής είναι ότι η χώρα μας μπορεί ταυτόχρονα να δαπανά άνω του 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος για την άμυνα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν στηρίζει ταυτόχρονα και την κοινωνία μέσα από μέτρα ανακούφισης του εισοδήματος, όπως αυτά που πρόσφατα ανακοινώθηκαν στη Θεσσαλονίκη.

Και σας βεβαιώνω ότι εσείς, τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων, βρίσκεστε στο κέντρο του πατριωτισμού της ευθύνης και του αποτελέσματος. Του πατριωτισμού της ευθύνης που υπηρετεί αυτή η κυβέρνηση. Εσείς προστατεύετε τη γη, τη θάλασσα, τον αέρα μας, κρατώντας ζωντανή μια βαριά ιστορική κληρονομιά -την είδαμε να αποτυπώνεται πολύ όμορφα πριν από λίγο σε αυτό το πολύ ωραίο θέαμα το οποίο μας προσέφεραν τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων-, μεταφέρετε όμως ταυτόχρονα και τη σκυτάλη της υπερήφανης Ελλάδος του καιρού μας.

Θέλω να κλείσω ευχαριστώντας ξεχωριστά τους δωρητές μας. Τιμούν και αυτοί μια μακρά παράδοση η οποία πρέπει να διατηρηθεί, πρέπει να ενισχυθεί και άλλο, καθώς η προσφορά ισχυρών Ελλήνων στην πατρίδα συνδυάστηκε συχνά με εθνικές επιτυχίες. Δεν ξέρω ποια θα ήταν η πορεία των Βαλκανικών Πολέμων χωρίς το θωρηκτό «Αβέρωφ».

Αγαπητέ Βαγγέλη, ως τιμητικά Ταξίαρχος, μπορείς να υπερηφανεύεσαι, όπως και πολλοί άλλοι: ο Ηρακλής Προκοπάκης, τα Ιδρύματα Λασκαρίδη και Μαρτίνου, η Τράπεζα Πειραιώς, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, το EFA Group, η HELLENiQ ENERGY, όλοι όσοι στηρίζουν με τις δικές τους γενναιόδωρες δωρεές αυτή τη μεγάλη προσπάθεια εκσυγχρονισμού των Ενόπλων Δυνάμεων.

Το ίδιο υπερήφανοι μπορεί να είναι οι αρχιτέκτονες, οι μηχανικοί, το στρατιωτικό και πολιτικό προσωπικό που έφτιαξαν αυτό το μοναδικό πραγματικά δημόσιο κτήριο.

Στο εξής, λοιπόν, στο ανανεωμένο Υπουργείο ‘Αμυνας θα χτυπά πιο δυνατά η καρδιά των Ενόπλων Δυνάμεων, αποπνέοντας έναν ακόμα πιο στιβαρό χαρακτήρα, αλλά και μία πιο σύγχρονη αισθητική. Αναμεταδίδοντας, ωστόσο, κάθε ώρα το μήνυμα ότι τιμούμε το παρελθόν, υπηρετούμε το παρόν και χαράσσουμε με αυτοπεποίθηση το μέλλον.

Σας ευχαριστώ και εύχομαι καλή αρχή.

Νίκος Δένδιας: «Σύντομα θα προκηρυχθεί ο διαγωνισμός για την ανάδειξη του Άγνωστου Στρατιώτη»

Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Νίκος Δένδιας, παρέστη σήμερα, Τετάρτη 29 Οκτωβρίου 2025, στην τελετή αποκαλυπτηρίων της νέας βιοκλιματικής όψης του κεντρικού κτιρίου του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, που πραγματοποιήθηκε ενώπιον του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και παρουσία του Προέδρου της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη, στον περιβάλλοντα χώρο του Στρατοπέδου «Παπάγου».

Η νέα βιοκλιματική όψη του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, όπως και η Κιβωτός Εθνικής Μνήμης, τα αποκαλυπτήρια της οποίας πραγματοποιήθηκαν από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας Νίκο Δένδια στις 26 Μαρτίου 2025, αποτελούν έργο του Καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κώστα Βαρώτσου και εντάσσονται στο συνολικό έργο «Ανάπλασης του Περιβάλλοντος Χώρου του ΥΠΕΘΑ». Το κόστος καλύφθηκε από δωρεά της METLEN Energy and Metals.

Εκτός από τη νέα βιοκλιματική όψη του Υπουργείου και την Κιβωτό Εθνικής Μνήμης, το έργο «Ανάπλαση του Περιβάλλοντος Χώρου του ΥΠΕΘΑ» περιλαμβάνει τη φύτευση δύο αλσυλλίων ελαιών δεξιά και αριστερά του Μνημείου, τη δημιουργία νέας βιοκλιματικής όψης του Υπουργείου, την ανακαίνιση του χώρου υποδοχής των Υπουργών και των εκλεκτών ξένων προσκεκλημένων, την κατασκευή κτιρίου Ηλεκτρονικού Πολέμου και υπόγειου χώρου στάθμευσης στα πρότυπα της Βουλής των Ελλήνων.

Ο Νίκος Δένδιας επισήμανε στον χαιρετισμό του:

«Κυρίες και Κύριοι,

Σας καλωσορίζω απόψε στα εγκαίνια του αναγεννημένου Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Στο πλαίσιο των εορτασμών για την 28η Οκτωβρίου 1940. Μια ημέρα υψηλού συμβολισμού. Μια ημέρα ξεχωριστή για τις Ένοπλες Δυνάμεις.

Τα κτίρια, κυρίες και κύριοι, ιδίως αυτά που στεγάζουν θεσμούς, είναι μάρτυρες κοινωνικών αντιλήψεων, κουλτούρας, πολιτισμού. Κάθε κτίριο συμβολίζει μια αρχιτεκτονική τάση και μια εποχή. Και το κτίριο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας από την αρχή, -από την δεκαετία του ’50- δεν διεκδικούσε δάφνες αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.

Ένα από τα πολλά κτίρια που παραδόξως στέκονται ακόμα αμετάβλητα στο χρόνο, εγκλωβισμένα σε μια ιδιότυπη ελληνικότητα του χθες που συμβιβάζονταν με μια κανονικότητα ξεπερασμένη.

Η εξέλιξη ενός κτιρίου-θεσμού συνιστά αλλαγή και πρόοδο και η νέα βιοκλιματική όψη του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας εκφράζει τη νέα εικόνα των Ενόπλων Δυνάμεων. Η Τέχνη στην «Κιβωτό Εθνικής Μνήμης» συνδιαλέγεται από σήμερα με την Αρχιτεκτονική του κτιρίου. Σηματοδοτεί την αντίληψη που διέπει τη μεγάλη μεταρρύθμιση με τίτλο « Ατζέντα 2030» που υλοποιούμε στις Ένοπλες Δυνάμεις της Χώρας. Αλλαγή δομών. Αλλαγή μέσων. Αλλαγή κουλτούρας. Αλλαγή αντίληψης. Το πέρασμα στον 21ο αιώνα. Η μετάβαση στη Νέα Εποχή.

Όχι ως δυνητική πολιτική επιλογή αλλά ως αναγκαία συνθήκη για τη διασφάλιση της κυριαρχίας, της ευημερίας, της ελευθερίας της Ελλάδας.

Η νέα εικόνα του Υπουργείου δεν συνιστά απλώς αισθητική παρέμβαση. Συνιστά τον συμβολισμό της προσαρμογής στις νέες συνθήκες και στις νέες απαιτήσεις. Συνιστά εξέλιξη και αναβάθμιση.

Συνιστά αλλαγή νοοτροπίας, αλλαγή φιλοσοφίας του θεσμού των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Γιατί μπορούμε να αλλάξουμε. Μπορούμε να εξελιχθούμε. Μπορούμε να σκεφτούμε έξω από το στενό πλαίσιο ενός άσχημου τσιμεντένιου κουτιού, όπως αυτό που για δεκαετίες ήταν το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Και αξιοποιούμε το δημιουργικό ταλέντο ενός διακεκριμένου Έλληνα γλύπτη, του κ. Κώστα Βαρώτσου, τον οποίο τύχη αγαθή μου γνώρισε ο Γενικός Γραμματέας Αντώνης Οικονόμου. Και αξιοποιούμε την προσφορά προς τις Ένοπλες Δυνάμεις, του Προέδρου του Ομίλου METLEN κ. Ευάγγελου Μυτιληναίου.

Όλα αυτά φαίνονταν αδιανόητα όταν τα πρωτό ανακοίνωσα. Όπως αδιανόητο φαίνονταν πριν από δύο χρόνια ότι η Χώρα θα κατασκεύαζε τα δικά της Drones και Anti-Drone συστήματα. Ότι θα υλοποιούσε προγράμματα καινοτόμων προϊόντων για τις Ένοπλες Δυνάμεις της, όπως αυτά που γέμισαν με υπερηφάνεια τον Ελληνικό Λαό χθες στη παρέλαση στη Θεσσαλονίκη.

Και αυτά, κύριες και κύριοι, είναι μόνο μια αρχή.

Εξίσου αδιανόητο φαίνονταν πως ο εξορθολογισμός της οργανωτικής και ιεραρχικής Δομής θα απέφερε εξοικονομήσεις, που επιτρέπουν σημαντικές αυξήσεις για τα στελέχη των ΕΔ και τους κληρωτούς χωρίς επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού. Χωρίς επιβάρυνση του Έλληνα φορολογούμενου.

Ένα νέο υπόδειγμα. Ένα υγιές, φιλελεύθερο, ενάρετο υπόδειγμα. Μπορούμε να το διευρύνουμε. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε καλύτερα το ανθρώπινο κεφάλαιο της Πατρίδας. Αρκεί να το παρακινήσουμε. Να το κινητροδοτήσουμε. Να του προσφέρουμε ένα σταθερό και νοήμον πλαίσιο που θα επιτρέψει να αναπτύξει τις δεξιότητες του.

Να δώσουμε όραμα.

Να δώσουμε ελπίδα – να δώσουμε προοπτική, να δώσουμε περηφάνεια, ουσία και εθνική αποστολή.

Όχι να δίνουμε βαθμούς χωρίς νόημα. Συνταγματάρχες χωρίς Συντάγματα. Πλοίαρχοι χωρίς πλοία. Σμήναρχοι χωρίς Σμηναρχίες.

Και από την άλλη,

Διμοιρίες χωρίς Λοχία. Λόχοι χωρίς Επιλοχία.

Ποια απειλή μπορούμε να αποτρέψουμε με τέτοιες συνταγές;

Οφείλουμε να ξεπεράσουμε τη κουλτούρα του στατικού, του αποσπασματικού, του ξεπερασμένου.

Είμαστε υποχρεωμένοι να «αναγνώσουμε» την Ελλάδα και βέβαια τα κτίριά της.

Ιδίως αυτά που εκφράζουν τους θεσμούς του Κράτους.

Να «επέμβουμε» όπου απαιτείται.

Είμαστε υποχρεωμένοι να κωδικοποιήσουμε τους τρόπους αυτής της επέμβασης, ώστε να καταστούν αντιληπτοί ως συμβολισμοί από την Ελληνίδα και τον Έλληνα πολίτη.

Οι αλλαγές πρέπει να εκφράζουν την ατζέντα του φιλόδοξου εκσυγχρονισμού που απαιτούν οι καιροί.

Και πρέπει οι συμβολισμοί να συμπαρασύρουν και τους συμπολίτες μας που αδυνατούν μέχρι σήμερα να κατανοήσουν την ταχύτητα των εξελίξεων που ζούμε.

Γιατί μαζί με την αλλαγή πρέπει να διατηρήσουμε και την Εθνική μας Ενότητα.

Να κατανοήσουν όλοι οι Έλληνες ότι ο κόσμος γύρω μας έχει οριστικά αλλάξει.

Κυρίες και Κύριοι,

Η χρήση νέων υλικών προσδιορίζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το τι συμβαίνει γύρω μας.

Το γυαλί, το μέταλλο είναι σύγχρονα υλικά.

Ο κ. Βαρώτσος κατορθώνει να τα ενώσει αρμονικά συνδέοντας το Μνημείο της «Κιβωτού της Μνήμης» με το Κτίριο του Υπουργείου. Στην πραγματικότητα συνδέει με μοναδικό τρόπο το παρελθόν μας με το μέλλον μας.

Το γυαλί αναδεικνύει με τη διαύγειά του το εγκώμιο στους 121.692 νεκρούς των πολέμων της Ελλάδας. Το ένδοξο διαυγές καταυγάζον παρελθόν της.

Το μνημείο, όπως έχει πει χαρακτηριστικά ο δημιουργός του, δεν είναι μνημείο ταφικής τέχνης. Το βλέπετε. Είναι άνωση, ανάταξη, ανάσταση. Είναι ενατένιση προς τον Αττικό Ουρανό, τον Ουρανό της Ελλάδας για τον οποίο οι τιμώμενοι κατέθεσαν τη ζωή τους.

Το ευθύ μέταλλο απεικονίζει με την αυστηρή και συμπαγή δομή του τη σιγουριά και τη δωρικότητα που μας οδηγεί στο μέλλον.

Οι κατακόρυφες συστοιχίες των 30μετρων λευκών περσίδων έχουν επίσης προσανατολισμό στον ουρανό και στο μέλλον. Σε ένα λαμπρό μέλλον.

Συμβολίζουν -κατά την άποψη- μου τις πτυχές και της ευζωνικής φουστανέλας και μη όντας σε ίσες αποστάσεις, δημιουργούν κίονες που παραπέμπουν στην Ελληνική Αρχαιότητα, και συμβολίζουν με τριπλή οριζόντια διάκριση, την οριζόντια διακλαδικότητα των 3 όπλων.

Δημιουργείται μια σύζευξη ισχυρή, διαυγής ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Ανάμεσα στην παράδοση και στην πρόοδο. Το άνοιγμα στο καινούργιο, στο καινοτόμο προϋποθέτει τα στέρεα θεμέλια του σεβασμού στην παράδοση. Και ανάμεσα στο Μνημείο και το κτίριο η μοναδική ελλειψοειδής κλίμακα.

Η πλατύτερη σκάλα στην Ελλάδα. Λιτή, αλλά ταυτόχρονα αέρινη και πλατιά, σαν αγκαλιά της Παναγίας, Προστάτιδας των Ενόπλων Δυνάμεων και Υπερμάχου Στρατηγού των Ελλήνων.

Η εικόνα της βρίσκεται στην είσοδο, στην απόληξη αυτής της σκάλας. Η σκάλα είναι έργο τέχνης από μόνη της. Σχεδιασμένη να συμβολίζει την ομαλή, ασφαλή, προστατευμένη άνωθεν, μετάβαση της Ελλάδας από το παρελθόν στο μέλλον.

Το Μνημείο και το εμπρόσθιο τμήμα του κτιρίου πλαισιώνεται από επιπλέον χώρους πρασίνου με 500 νέα φυτά και δενδρύλλια, που μας προσέφερε ο Δήμος Αθηναίων, βελτιώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Προστίθενται στα 1000 δένδρα που έχουμε ήδη φυτεύσει, και τα 2 αλσύλλια με 28 και 25 ελιές το καθένα, που συμβολίζουν την 28η Οκτωβρίου και την 25η Μαρτίου.

Η «Κιβωτός Εθνικής Μνήμης» θα καταστεί άμεσα επισκέψιμη στο ευρύ κοινό, ώστε κάθε συμπολίτης μας να έχει τη δυνατότητα να αποτίει φόρο τιμής σε όσους θυσιάστηκαν για την Πατρίδα.

Όπως αντίστοιχα αποτίει φόρο τιμής στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.

Με δεδομένο το νέο ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων στον χώρο του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, νομίζω ότι η σημερινή εκδήλωση είναι ο ιδανικός χρόνος για να ανακοινώσω ότι, πολύ σύντομα θα προκηρυχθεί διαγωνισμός για την ανάδειξη του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη και του ρόλου του ως σημείου Εθνικής Ενότητας και κοινής Ιστορικής Αναφοράς. Αναφορά μνήμης και σεβασμού στον Άγνωστο νεκρό των πολέμων της Ελλάδας.

Κυρίες και κύριοι,

Το κτίριο είναι λιτό, δεν είναι φλύαρο. Τις δημοκρατίες άλλωστε εκφράζουν τα λιτά κτίρια.

Στις δημοκρατίες οι θεσμοί πρέπει να είναι διαυγείς, όπως η επιφάνεια του γυαλιού, και θωρακισμένοι, όπως η στιβαρότητα του μετάλλου.

Οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν είναι απλώς νοητές έννοιες. Δεν αποτελούν ένα τυπικό περίβλημα. Πρέπει να διαθέτουν ουσιαστική διάρθρωση σε βάθος. Όπως και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να είναι βαθιές.

Για αυτό και η βιοκλιματική αναμόρφωση του κτιρίου δεν περιορίζεται στο έργο που βλέπετε μπροστά σας.

Η Τράπεζα Πειραιώς έχει αναλάβει το κόστος ολοκλήρωσης του εξωτερικού του κτιρίου.

Και τα ΕΛΠΕ, θα εκσυγχρονίσουν το εσωτερικό του κτιρίου. Δωρεές που έρχονται σε συνέχεια αυτών του κ. Θάνου Λασκαρίδη,

Του κ. Γεώργιου Περιστέρη,

Του κ. Κρίστιαν Χατζημηνά,

Του κ. Ηρακλή Προκοπάκη,

Της κυρίας Ιωάννας Μαρτίνου,

Του κ. Γιάννη Ρέτσου.

Ο εκσυγχρονισμός του Υπουργείου θα ολοκληρωθεί λοιπόν κατά συντριπτικό ποσοστό με ιδιωτικές συνεισφορές, χωρίς δαπάνη του Έλληνα πολίτη.

Είμαστε βαθιά Ευγνώμονες.

Κυρίες και Κύριοι,

Η αλλαγή στο Υπουργείο αποτελεί συμβολισμό αλλά και σαφή διακήρυξη προθέσεων. Διακήρυξη Urbi et Orbi ότι η Άμυνα της χώρας δεν εγκλωβίζεται στο χθες. Πορεύεται στον 21ο αιώνα με αποφασιστικότητα και τόλμη. Αλλά και με αισθητική αλλά και με περιβαλλοντική συνείδηση.

Διακήρυξη ότι η εικόνα, οι συμβολισμοί, η μνήμη, η αισθητική έχουν θέση στον πυρήνα της Εθνικής αμυντικής ταυτότητας.

Οι εικόνες δεν είναι ουδέτερες. Τροφοδοτούν συνειδήσεις και αντιλήψεις, ιδιαίτερα των νέων Ελλήνων.

Το έργο του κ. Κώστα Βαρώτσου αποτελεί ταυτόχρονα σύμβολο και τεκμήριο. Σύμβολο της Ελλάδας που εκσυγχρονίζεται. Τεκμήριο της Εθνικής Άμυνας που επενδύει στην ισχύ, στη βιωσιμότητα, στην καινοτομία, στην εξωστρέφεια, στο ανθρώπινο δυναμικό μας.

Η νέα όψη του Υπουργείου είναι η αρχιτεκτονική έκφραση του νέου μας αφηγήματος.

Του Νέου Αποτρεπτικού Δόγματος,

Της Νέας Δομής Δυνάμεων,

Του Νέου Οικοσυστήματος Αμυντικής Καινοτομίας,

Της Αναγέννησης της Αμυντικής μας Βιομηχανίας,

Του πρώτου στην Ιστορία μας 12ετούς Προγραμματισμού Αμυντικών Εξοπλισμών,

Της Νέας Θητείας, της Νέας Εφεδρείας,

Του Νέου Μισθολογίου,

Του Νέου Συστήματος Ιεραρχίας και Υπηρεσιακής Εξέλιξης,

Του Νέου Πλαισίου Ακαδημαϊκής Εκπαίδευσης,

Του Νέου Πλαισίου παροχής Υγειονομικών Υπηρεσιών,

Του Νέου Πλαισίου Υπηρεσιών ποιότητας ζωής των στελεχών,

Του Νέου -υποδειγματικού- Οικιστικού Προγράμματος -του μεγαλύτερου στην Ιστορία της Ελλάδας-

Της Ασπίδας του Αχιλλέα, του Θόλου συνολικής προστασίας της Χώρας.

Του Νέου Στρατού με συστήματα Drones και Anti-drone.

Του Νέου Ναυτικού, με τις υπερσύγχρονες Φρεγάτες Belharra και Bergamini.

Της Νέας Αεροπορίας με τα νέα αντιαεροπορικά, τα αντιπυραυλικά, τα F-35 και τα Loyal Wingman.

Όλων όσων συνθέτουν τον μεγαλύτερο μετασχηματισμό στην ιστορία των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως επισήμανε και πάλι χθες ο Πρωθυπουργός στη Θεσσαλονίκη.

Και θέλω να ευχαριστήσω τον Πρωθυπουργό που πίστεψε στην Ατζέντα «2030», και τη στηρίζει γιατί γνωρίζω καλά ότι δεν είναι χωρίς πολιτικό κόστος.

Όμως αυτές οι επιλογές, με αφετηρία το 2030, θα επιτρέψουν στον Ελληνισμό να διαθέτει τις ισχυρότερες Ένοπλες Δυνάμεις στην Ιστορία της Νέας Ελλάδας.

Θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον κ. Ευάγγελο Μυτιληναίο. Η αίσθηση του Εθνικού του Καθήκοντος, έδωσε σάρκα και οστά στην πρώτη φάση του εμβληματικού έργου.

Απέκτησε έτσι η «Ατζέντα 2030» μια μνημειακή και καλλιτεχνική απεικόνιση.

Οι Ένοπλες δυνάμεις- επίσης νομίζω για πρώτη φορά στην Ιστορία τους- απέκτησαν τη δυνατότητα να εκφράζονται με Έργα Τέχνης.

Κυρίες και Κύριοι,

Η Ελλάδα πορεύεται σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον ασταθές και διαρκώς μεταβαλλόμενο.

Στον 21^ο αιώνα η ισχύς δημιουργεί Δίκαιο. «Mightmakesright» αντί για «Rightmakesmight», όπως λένε οι Αγγλοσάξονες.

Η Αποτροπή δια της ισχύος είναι όρος Εθνικής μας Επιβίωσης. Αλλιώς ο Ελληνικός Λαός δεν θα είναι κύριος της μοίρας του.

Και τη δυνατότητα αποτροπής οφείλουμε να την αντιμετωπίσουμε, όχι στατικά, σαν απλή αντιπαράταξη δυνάμεων.

Σ’ αυτή την περίπτωση δεν θα πετύχουμε.

Η απειλή είναι δεκαπλάσια. Πρέπει να την αντιμετωπίσουμε δυναμικά, σαν συναγωνισμό οικονομιών, δυνατοτήτων ανθρωπίνου κεφαλαίου, εξέλιξης και καινοτομίας.

Η προσπάθειά μας αφορά στη δυνατότητα να μοχλεύσουμε, να δημιουργήσουμε υπόδειγμα της αναγκαίας συλλογικής προσπάθειας.

Εισαγωγής της καινοτομίας,

Εξυγίανσης των δομών,

Σύγκρουσης με τις αγκυλώσεις,

Ενίσχυσης των θεσμών,

Καλύτερων μισθών και συνθηκών ζωής για τα στελέχη μας μέσα από εξοικονομήσεις, χωρίς επιβάρυνση – επαναλαμβάνω- του Έλληνα πολίτη.

Κι επίσης εγγυήσεων κατά της διαφθοράς.

Αλλά εξίσου αναγκαία είναι η διάσωση και η προβολή της Ελληνικής μας ταυτότητάς.

Της διαφορετικότητάς μας και της Ιστορίας μας.

Η νέα όψη του Υπουργείου Άμυνας είναι αρχιτεκτονικό δημιούργημα αλλά είναι και ένας μεγάλος καθρέφτης .Αντανακλά την αδιάκοπη συνέχεια του Ελληνισμού, την Ιστορία του, την πορεία του προς το μέλλον.

Είναι ένα μήνυμα για την Εθνική μας Ενότητα.

Μήνυμα ότι οι Έλληνες δεν επαναπαυόμαστε σε αναχρονιστικές αγκυλώσεις.

Κυρίες και Κύριοι,

Το Υπουργείο που αναδημιουργείται δεν είναι μόνο ο χώρος της Άμυνας.

Είναι ο καθρέφτης της αυτοπεποίθησης της Πατρίδας μας, της κάθε Ελληνίδας, του κάθε Έλληνα.

Είναι η νέα, γεμάτη αυτοπεποίθηση, όψη της Νέας Ελλάδας.

Σας ευχαριστώ πολύ».

Στην τελετή αποκαλυπτηρίων απηύθυναν επίσης χαιρετισμό ο Πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης, ο Καθηγητής κ. Βαρώτσος και ο Ταξίαρχος επί τιμή, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της METLEN Energy and Metals, Ευάγγελος Μυτιληναίος.

Στην τελετή παρευρέθησαν, επίσης, ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, ο Υπουργός Άμυνας της Κυπριακής Δημοκρατίας Βασίλειος Πάλμας, ο Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης, η Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Σοφία Ζαχαράκη, ο Υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης, η Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Νίκη Κεραμέως, ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνος Πλεύρης, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Κώστας Τσιάρας, ο Υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Γιάννης Κεφαλογιάννης, Ο Υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος, ο Αναπληρωτής Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, με αρμοδιότητα τον Αθλητισμό, Γιάννης Βρούτσης, ο Αναπληρωτής Υπουργός Μεταφορών Κωνσταντίνος Κυρανάκης, ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Θανάσης Δαβάκης, άλλοι Υφυπουργοί της Κυβέρνησης, 111 Βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας, Βουλευτές κομμάτων της Αντιπολίτευσης, Ευρωβουλευτές, ο Ευρωβουλευτής και πρώην Υπουργός Εθνικής Άμυνας Βαγγέλης Μεϊμαράκης, η Πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων Ντόρα Μπακογιάννη, ο πρώην Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και πρώην Υπουργός Ευάγγελος Βενιζέλος, οι Βουλευτές και πρώην Υπουργοί Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος και Ευάγγελος Αποστολάκης, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας Αντώνιος Οικονόμου και ο πρώην Υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Καμμένος.

Παρέστησαν, επίσης, ο Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Στρατηγός Δημήτριος Χούπης, ο Περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς, ο Περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων Ιωάννης Τρεπεκλής, ο Δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας, ο Δήμαρχος Παπάγου – Χολαργού Ηλίας Αποστολόπουλος, ο Αρχηγός ΓΕΣ Αντιστράτηγος Γεώργιος Κωστίδης, ο Αρχηγός ΓΕΝ Αντιναύαρχος Δημήτριος – Ελευθέριος Κατάρας ΠΝ και ο Αρχηγός ΓΕΑ Αντιπτέραρχος (Ι) Δημοσθένης Γρηγοριάδης, ο Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας Αντιστράτηγος Δημήτριος Μάλλιος, ο Αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος Αντιστράτηγος Θεόδωρος Βάγιας.

Παρόντες ήταν ακόμη ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Επιδαύρου κ.κ. Νικόδημος ως εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, οι Μητροπολίτες Ηλίου, Αχαρνών και Πετρουπόλεως κ.κ. Αθηναγόρας, Θηβών, Λεβαδείας και Αυλίδος κ.κ. Γεώργιος, Ιωαννίνων κ.κ. Μάξιμος, Καλαβρύτων και Αιγιαλείας κ.κ. Ιερώνυμος, Μάνης κ.κ. Χρυσόστομος, Μεσσηνίας κ.κ. Χρυσόστομος, Σύρου, Τήνου, Άνδρου, Κέας και Μήλου κ.κ. Δωρόθεος, Φθιώτιδας κ.κ. Συμεών, Δήμαρχοι της Αττικής, εκπρόσωποι της Δικαιοσύνης και της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης, δωρητές των Ενόπλων Δυνάμεων, εκπρόσωποι της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης, ξένων διπλωματικών αρχών και Ακόλουθοι Άμυνας.

Κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων έλαβε χώρα δρώμενο σε σκηνοθετική επιμέλεια της Σοφίας Σπυράτου και της καλλιτεχνικής της ομάδας. Αφηγητές της εκδήλωσης ήταν η Άντζελα Γκερέκου και ο Άρης Σακελλαρίδης, με ερμηνευτές τους Μανώλη Μητσιά και Άγγελο Παπαδημητρίου, υπό τη μουσική διεύθυνση του Αρχιμουσικού Πλωτάρχη Ευστράτιου Σίτσα ΠΝ και συνοδεία τμήματος της Διακλαδικής Μπάντας των Ενόπλων Δυνάμεων. Το σενάριο και τα κείμενα είχε επιμεληθεί ο Λάμπρος Λιάβας, ενώ την ενδυματολογική επιμέλεια είχε η Ντέμη Βαλθιώτη. Στο δρώμενο συμμετείχαν και σπουδαστές της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, της Στρατιωτικής Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, της Σχολής Ικάρων και της Σχολής Ναυτικών Αξιωματικών.