Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν επενδυθεί τρισεκατομμύρια δολάρια σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) παγκοσμίως, την ίδια στιγμή που τα ορυκτά καύσιμα παραμένουν ο “βασιλιάς” του παγκόσμιου ενεργειακού ισοζυγίου. Σύμφωνα με το Energy Institute, ο άνθρακας με μερίδιο 32%, το φυσικό αέριο με 26% και το πετρέλαιο με 23% αποτέλεσαν τις μεγαλύτερες πηγές παραγωγής ενέργειας το 2023. Δηλαδή, πάνω από το 80% της ενέργειας προήλθε από ορυκτά καύσιμα, ενώ μόλις το 4% προήλθε από πυρηνική ενέργεια, το 6% από υδροηλεκτρικά και το 8% από άλλες μορφές ΑΠΕ.
Με λίγα λόγια, παρά τις προσπάθειες που γίνονται για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων από τις ΑΠΕ για την παραγωγή ενέργειας στη Δύση και σε άλλες χώρες, τα αποτελέσματα σίγουρα δεν είναι τα επιθυμητά. Ως εκ τούτου, η αυξανόμενη ζήτηση για ορυκτά καύσιμα, παρά την ραγδαία άνοδο των ΑΠΕ θα μπορούσε να “προβληματίσει” την πορεία προς την πράσινη μετάβαση και την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα.
Ενώ η χρήση ορυκτών καυσίμων δεν αυξήθηκε σε καμία ευρωπαϊκή χώρα το 2023, εντούτοις σημείωσε αύξηση σε χώρες όπως η Κίνα η Ινδία, η Ινδονησία, το Μεξικό, η Βραζιλία, η Νιγηρία και η Αίγυπτος. Πρόκειται για χώρες όπου συγκεντρώνεται το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού και επομένως είναι εκείνες που καθορίζουν την ζήτηση, όχι η Ευρώπη.
Στην εποχή της κλιματικής κρίσης και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, η πράσινη μετάβαση στον τομέα της ενέργειας αποτελεί τον πιο φιλόδοξο στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία σκοπεύει να καταστήσει την Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, να τονώσει την οικονομία μέσω της πράσινης τεχνολογίας, να δημιουργήσει βιώσιμη βιομηχανία και βιώσιμες μεταφορές και να μειώσει τη ρύπανση. Ωστόσο, πόσο εφικτός είναι αυτός ο στόχος; Μήπως το κόστος της πράσινης μετάβασης είναι υπέρμετρο και άνισα διαμοιρασμένο; Υπάρχει το τεχνολογικό υπόβαθρο για αυτή τη μετάβαση; Μπορεί η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τον κινεζικό ανταγωνισμό;
Η συζήτηση γύρω από την πράσινη μετάβαση παραμένει ανοικτή παγκοσμίως, ενώ πρόσφατα μας δώσατε εσείς, οι αναγνώστες και οι αναγνώστριές μας μας, τις δικές σας απαντήσεις σε σχετικό debate.
Στο παρόν debate θα προσπαθήσουμε να παραθέσουμε τα “υπέρ” και τα “κατά” τόσο των συμβατικών, ορυκτών καυσίμων, όσο και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Παράλληλα, θα επιχειρήσουμε να καταρρίψουμε κάποια διαδεδομένα fake news γύρω από το ζήτημα των ΑΠΕ, λ.χ. την διασύνδεση των δασικών πυρκαγιών με την εγκατάσταση και λειτουργία των ανεμμογενητριών.
ΑΠΕ και fake news
Η μάστιγα των fake news έχει λάβει ιδιαίτερα ανησυχητικές διαστάσεις, δεδομένης της πληθώρας κοινωνικών δικτύων και της αδυναμίας “φιλτραρίσματος” των πληροφοριών που διακινούνται. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν δυστυχώς ΜΜΕ που εκμεταλλεύονται την “δύναμη” της ενημέρωσης που κατέχουν, διασπείροντας ψευδείς ειδήσεις και οδηγώντας στην περαιτέρω παραπληροφόρηση του διαδικτυακού κοινού τους. Τέλος, η μη εφαρμογή ενός κανονιστικού πλαισίου εντός Ε.Ε. για την ορθή χρήση και ανάπτυξη της A.I. τεχνολογίας, οδηγεί σε φαινόμενα κατάχρησης της τεχνητής νοημοσύνης, προς όφελος της διασποράς fake news.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ψευδούς είδησης που παρουσιάζει τεράστια διασπορά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και σε ενημερωτικά site αμφίβολης εγκυρότητας, είναι ο ισχυρισμός πως οι δασικές πυρκαγιές συνδέονται με την κατασκευή και λειτουργία ανεμογεννητριών.
Αρχικά, να σημειωθεί πως η εγκατάσταση ανεμογεννητριών επιτρέπεται, υπό όρους, εντός δασικών εκτάσεων σύμφωνα με το Σύνταγμα, τον νόμο και το Συμβούλιο της Επικρατείας. Δεν υπάρχει επομένως κανένας λόγος να καταστραφεί η δασική έκταση για να γίνει κάτι που ήδη επιτρέπεται.
Παράλληλα, το σύνολο των αιολικών πάρκων που είναι εγκατεστημένα σε αναδασωτέες εκτάσεις -είτε εγκαταστάθηκαν πριν την πυρκαγιά είτε κάποια στιγμή μετά από αυτή- καταλαμβάνει κάτω από το 0,06% των εκτάσεων αυτών, σύμφωνα με μελέτη της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ). Το ποσοστό κατάληψης μειώνεται σε 0,02% αν ληφθούν υπόψη μόνο τα αιολικά πάρκα που εγκαταστάθηκαν μετά την πυρκαγιά.
Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τη μελέτη της ΕΛΕΤΑΕΝ, η καταστροφή μιας δασικής έκτασης από πυρκαγιά δυσκολεύει, αδειοδοτικά και κατασκευαστικά, την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών και των συνοδών τους έργων και δεν προσφέρει πλεονέκτημα (οικονομικό, τεχνικό ή άλλο) κατά την κατασκευή ή τη λειτουργία.
Παράλληλα, η οδοποιία των αιολικών πάρκων σχεδιάζεται κατά τις υποδείξεις των δασικών υπηρεσιών και εγκρίνεται από αυτές, ώστε να μπορεί να ενταχθεί στο επιχειρησιακό σχεδιασμό της πυροσβεστικής και της δασικής υπηρεσίας και στη διαχείριση των δασών και των δασικών εκτάσεων. Τα αιολικά πάρκα υποχρεούνται και εκτελούν αναδάσωση ίσης έκτασης με αυτή που καταλαμβάνουν ή ισοδύναμα δασοτεχνικά έργα σε περιοχές που υποδεικνύουν οι δασικές αρχές. Οι αναδασώσεις αυτές είναι επιπρόσθετες των αποκαταστάσεων των εδαφών στις θέσεις εγκατάστασής τους, όπως σημειώνει η ΕΛΕΤΑΕΝ.
Το παράδειγμα της Βόρειας Εύβοιας
Τις τελευταίες ημέρες, βίντεο που τραβήχτηκε επάνω από τη Νότια Εύβοια και μετρά δεκάδες χιλιάδες κοινοποιήσεις και εκατομμύρια προβολές, προβάλλει τον ισχυρισμό πως απεικονίζει ανεμογεννήτριες τοποθετημένες σε «όλη την καμένη Εύβοια». Αν και το μήνυμα που περνά το εν λόγω βίντεο είναι πως τοποθετήθηκαν ανεμογεννήτριες στις καμένες εκτάσεις της Βόρειας Εύβοιας του 2021, εντούτοις τα αιολικά πάρκα που φαίνονται στο βίντεο δεν έχουν τοποθετηθεί σε εκτάσεις που στο παρελθόν επλήγησαν από πυρκαγιές, ενώ έλαβαν άδεια πάνω από 20 χρόνια πριν.
Όπως σημειώνει σχετικά το ellinikahoaxes.gr, “οι εν λόγω εγκαταστάσεις που εντοπίζονται στο υπό εξέταση βίντεο δεν βρίσκονται σε περιοχές όπου στο παρελθόν επλήγησαν από πυρκαγιές, ενώ οι άδειες των αιολικών σταθμών είχαν στο σύνολό τους εκδοθεί την περίοδο 2001-2003. Οι καταστροφικές πυρκαγιές που σημειώθηκαν το 1998 και το 2019, που στο παρελθόν έχουν συνδεθεί με τις συγκεκριμένες εγκαταστάσεις αιολικών σταθμών, δεν έπληξαν τη Νότια Εύβοια, που απεικονίζεται στο βίντεο, αλλά την Κεντρική Εύβοια”.
Ορυκτά καύσιμα: Τα “υπέρ”
Από τα τέλη του 19ου αιώνα, τα ορυκτά καύσιμα αποτέλεσαν σταδιακά πυλώνα σταθερότητας της διεθνούς οικονομίας και συμβάλλουν ακόμη και σήμερα στη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οικονομιών. Κυρίως, όμως, ανταποκρίνονται στην κάλυψη της ζήτησης για ενέργεια και στην πλήρωση του ενεργειακού μείγματος.
Από τις μεταφορές, μέχρι και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (όπου το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αποτελούν τις κύριες πηγές παραγωγής), ακόμη και στην παραγωγή τροφίμων (τα λιπάσματα στα χωράφια παράγονται με τη βοήθεια των ορυκτών καυσίμων – αναπληρώνουν το έδαφος με απαραίτητα θρεπτικά συστατικά όπως άζωτο, φώσφορο και κάλιο, βελτιώνοντας τη δομή και τη γονιμότητα του εδάφους), τα ορυκτά καύσιμα καλύπτουν τις καταναλωτικές ανάγκες σε διεθνή κλίμακα.
Τέλος, το τσιμέντο, ο χάλυβας και το πλαστικό είναι απαραίτητα υλικά που χρησιμοποιούνται στις κατασκευές, τις μεταφορές και τις μεταποιητικές βιομηχανίες, διαδραματίζοντας βασικό ρόλο στην ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισμού.
Ορυκτά καύσιμα: Τα “κατά”
Τα ορυκτά καύσιμα παράγουν κάθε χρόνο περισσότερους από 20 εκατομμύρια τόνους διοξείδιο του άνθρακα, το κύριο αέριο που ευθύνεται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Επομένως, οι αυξανόμενες εκπομπές άνθρακα επιτείνουν τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής.
Η συνεπαγόμενη κλιματική αλλαγή επιφέρει προκλήσεις για τη διεθνή οικονομία, με αφορμή φυσικές καταστροφές που συνδέονται με τις συνέπειες αυτής (π.χ. δασικές πυρκαγιές).
Παράλληλα, η λιγνιτική δραστηριότητα συμβάλλει στο αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και έχει αρνητικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία (σε περιοχές με εντεινόμενη λιγνιτική δραστηριότητα).
Τέλος, τόσο οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και η “βιομηχανία” των προσφυγών, όσο και η έλλειψη παροχής κινήτρων (φορολογικά και χρηματοδοτικά), αποθαρρύνουν τη δημιουργία βιομηχανικών παραγωγικών μονάδων στον ευρωπαϊκό χώρο.
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Τα “υπέρ”
Σύμφωνα με την οδηγία 2009/28/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ως ενέργεια από ανανεώσιμες μη ορυκτές πηγές θεωρείται η αιολική, ηλιακή, αεροθερμική, γεωθερμική, υδροθερμική και ενέργεια των ωκεανών, υδροηλεκτρική, από βιομάζα, από τα εκλυόμενα στους χώρους υγειονομικής ταφής αέρια, από αέρια μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και από βιοαέρια.
Η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συνεπάγεται την παραγωγή καθαρής ενέργειας και ενισχύει την διαδικασία της απανθρακοποίησης. Ως εκ τούτου, αποτελεί μορφή αναχαίτισης της κλιμάκωσης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Παράλληλα, με την αυξημένη εισδοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα σε ημερήσια/μηνιαία βάση και ανά εθνικό επίπεδο, παρατηρείται μείωση της τιμής της χονδρικής.
Σημαντική είναι επίσης η συμβολή στην ανάπτυξη της διεθνούς οικονομίας με επενδύσεις αναπτυξιακής τροχιάς, καθώς και στη δημιουργία θέσεων εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Η αξιοποίηση των ΑΠΕ μειώνει σημαντικά την εισαγωγική δραστηριότητα των ορυκτών καυσίμων, πετρελαίου και φυσικού αερίου και οδηγεί στην βελτιστοποίηση του εμπορικού ισοζυγίου της εθνικής οικονομίας. Παράλληλα, συντελείται η μείωση του ποσού που πληρώνουν οι χώρες για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπής CO2.
Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η οικονομική ανταποδοτικότητα που παρατηρείται στις τοπικές κοινωνίες (δωρεάν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, επιβολή τελών που αποδίδονται στις δημοτικές αρχές), όπως και η συμμετοχή των πολιτών στην παραγωγή με την ιδιότητα του prosumer (παραγωγός και καταναλωτής).
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Τα “κατά”
Η μετάβαση στην “πράσινη” ενέργεια αποτελεί μία ακριβή συνολικά διαδικασία, με αποτέλεσμα το κλείσιμο μεγάλων βιομηχανιών έντασης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και μείωση της ανταγωνιστικότητας. Αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες, εντούτοις το “βάρος” της πράσινης μετάβασης δεν κατανέμεται ισότιμα.
Παράλληλα, η τεχνολογική πρόοδος σε θέματα που αφορούν τις ενεργειακές υποδομές, τις μονάδες αποθήκευσης και διανομής ενέργειας δε βρίσκεται, ακόμη, στο επιθυμητό σημείο με βάση τις τρέχουσες απαιτήσεις. Ακόμη, παρατηρείται σημαντική έλλειψη επαρκών υποδομών και χωροταξικού σχεδιασμού, όπως και τήρησης του κανονιστικού πλαισίου.
Την ίδια στιγμή, εντείνονται οι αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες, οδηγώντας στο έλλειμα της κοινωνικής συναίνεσης. Για παράδειγμα, οι ανεμογεννήτριες παράγουν αρκετό θόρυβο κατά τη λειτουργία τους και αλλοιώνουν το φυσικό τοπίο μιας περιοχής, ανάλογα με τον αριθμό και το μέγεθος τους. Αντιδράσεις καταγράφονται και από πλευράς περιβαλλοντικών οργανώσεων, καταδεικνύοντας τις επιπτώσεις στην τοπική χλωρίδα και πανίδα (όπως τις επιπτώσεις στα ψάρια, που προκαλούνται από τις δονήσεις των ανεμογεννητριών στο νερό και στα θαλάσσια στρώματα).
Τέλος, στα αρνητικά των ΑΠΕ συγκαταλέγεται και ο μικρός κύκλος ζωής των ανεμογεννητριών, που υπολογίζεται στα 15-20 χρόνια.
Ορυκτά καύσιμα ή Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας;
Παραπάνω, παραθέσαμε κάποιες από τις σημαντικότερες θετικές και αρνητικές παραμέτρους της καταφυγής τόσο σε ορυκτά καύσιμα, όσο και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η ενέργεια πάντα θα βρίσκεται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης, δεδομένων των οικονομικών, πολιτικών και γεωπολιτικών εξελίξεων που συνεπιφέρει.
Η ομάδα του DEBATER, όπως κάνει πάντα, θέτει το ερώτημα σε εσάς, τους αναγώστες και τις αναγνώστριες μας. Βάσει όλων των παραπάνω, ποιά θεωρείται περισσότερο συμφέρουσα; Την καταφυγή στα ορυκτά καύσιμα ή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας;
Ισραήλ: 50 ρουκέτες εκτόξευσε η Χεσμπολάχ τη νύχτα
Κυρ. Μητσοτάκης: Στις Βρυξέλλες για τη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ – Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ"