Τασούλας από Μαυροβούνιο: “Η περιοχή μας πρέπει να ορίζεται από συνεργασία, ευημερία και δημοκρατία”

O Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τασούλας, κατά την δεύτερη ημέρα της επίσημης επίσκεψής του στο Μαυροβούνιο, αφού κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του «Παρτιζάνου Αγωνιστή» στο λόφο Gorica, παρουσία του Προέδρου του Μαυροβουνίου Γιάκοβ Μιλάτοβιτς, μετέβη στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μαυροβουνίου (UCG), όπου απηύθυνε ομιλία με θέμα «Από τη Θεσσαλονίκη στο σήμερα: Μια υπόσχεση γίνεται η νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα».

Κατά την ομιλία του, ο κ. Τασούλας επισήμανε μεταξύ άλλων ότι «για την Ελλάδα, η Ατζέντα της Θεσσαλονίκης δεν ήταν απλώς ένα διπλωματικό ορόσημο. Ήταν μια ειλικρινής δέσμευση, με ρίζες στη γεωγραφία, στην ιστορία και στις κοινές αξίες. Ήταν επίσης ριζωμένη στην πεποίθηση ότι η περιοχή μας, τα Βαλκάνια, δεν πρέπει να ορίζεται από διαίρεση, συγκρούσεις, αστάθεια ή αβεβαιότητα. Αντίθετα, πρέπει να ορίζεται από συνεργασία, ευημερία και δημοκρατία».

Αναφερόμενος στην πορεία του Μαυροβουνίου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, χαρακτήρισε πολύ σημαντικό το γεγονός ότι η χώρα έχει επιδείξει συνέχεια, πολιτική βούληση και ετοιμότητα να συνεργαστεί εποικοδομητικά με τους Ευρωπαίους εταίρους. Όπως είπε, «το Μαυροβούνιο ακολουθεί μια σταθερή πορεία μεταρρυθμίσεων, η οποία διευκολύνεται από την εσωτερική πολιτική συναίνεση, καθώς και από την υποστήριξη της ευρωπαϊκής πορείας από τον λαό».

Στο πλαίσιο αυτό, συνεχάρη τον Πρόεδρο Μιλάτοβιτς για την πρωτοβουλία του να δημιουργήσει στο Μαυροβούνιο την Ακαδημία της ΕΕ, μια πλατφόρμα για την εκπαίδευση, τον διάλογο και τη σύνδεση των νέων με τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Ειδικότερα, στην ομιλία του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τασούλας ανέφερε: «Είναι μεγάλη χαρά για μένα να βρίσκομαι σήμερα εδώ μαζί σας, στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Ποντγκόριτσα.

Πριν αναφερθώ στο θέμα της ομιλίας μας -το ευρωπαϊκό ταξίδι του Μαυροβουνίου- θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μας προς τη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Ποντγκόριτσα για την γενναιόδωρη προσφορά της να παραχωρήσει αίθουσα στους χώρους του Πανεπιστημίου για τη διεξαγωγή δωρεάν μαθημάτων Νέας Ελληνικής Γλώσσας, τα οποία διοργανώνονται από το υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας σε συνεργασία με την ελληνική πρεσβεία στην Ποντγκόριτσα.

Όπως γνωρίζετε, η UNESCO αναγνώρισε πρόσφατα επίσημα την 9η Φεβρουαρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, ως φόρο τιμής στον ρόλο της ελληνικής γλώσσας στην ανάπτυξη και την εδραίωση της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας γραμματείας και πολιτισμού. Η ελληνική γλώσσα ομιλείται αδιάλειπτα εδώ και 40 αιώνες. Είναι πολύ συγκινητικό το γεγονός ότι στην Ποντγκόριτσα, παρά την απουσία μιας μεγάλης ελληνικής κοινότητας, πολλοί πολίτες του Μαυροβουνίου έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους να μάθουν την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό.

Επιστρέφοντας στο θέμα της σημερινής εκδήλωσης –η ευρωπαϊκή πορεία του Μαυροβουνίου- όπως υποδηλώνει ο τίτλος της, το σημείο εκκίνησης ήταν η Θεσσαλονίκη, τον Ιούνιο του 2003, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβεβαίωσε με τρόπο κατηγορηματικό ότι το μέλλον των Δυτικών Βαλκανίων βρίσκεται εντός της ευρωπαϊκής οικογένειας.

Για την Ελλάδα, η Ατζέντα της Θεσσαλονίκης δεν ήταν απλώς ένα διπλωματικό ορόσημο. Ήταν μια ειλικρινής δέσμευση, με ρίζες στη γεωγραφία, στην ιστορία και στις κοινές αξίες. Ήταν επίσης ριζωμένη στην πεποίθηση ότι η περιοχή μας, τα Βαλκάνια, δεν πρέπει να ορίζεται από διαίρεση, συγκρούσεις, αστάθεια ή αβεβαιότητα. Αντίθετα, πρέπει να ορίζεται από συνεργασία, ευημερία και δημοκρατία.

Το 2003, το Μαυροβούνιο αποτελούσε ακόμη μέρος της ένωσης Σερβίας και Μαυροβουνίου. Ωστόσο, ακόμη και τότε, οι ηγέτες και οι πολίτες του εξέφραζαν σαφή επιθυμία να ακολουθήσουν μια ευρωπαϊκή πορεία. Μετά το ειρηνικό δημοψήφισμα του 2006, το Μαυροβούνιο αναδείχθηκε σε ανεξάρτητο κράτος -σταθερό, εποικοδομητικό και προσανατολισμένο προς την Ευρώπη από την πρώτη μέρα.

Από τα πρώτα εκείνα χρόνια, η Ελλάδα αναγνώρισε το Μαυροβούνιο ως αξιόπιστο εταίρο και φίλο. Υποστηρίξαμε την ένταξή του στο ΝΑΤΟ και ενθαρρύναμε τις μεταρρυθμίσεις του, καθώς προετοιμαζόταν να ξεκινήσει τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Από τη Σύνοδο Κορυφής της Θεσσαλονίκης το 2003 έχουν περάσει περισσότερα από 22 χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, η πρόοδος όλων των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων στην πορεία τους προς την Ευρώπη δεν υπήρξε σταθερή και συνεχής. Για πολλά χρόνια, παρόλο που οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιβεβαίωναν επανειλημμένα τη δέσμευσή τους για περαιτέρω διεύρυνση, πέραν από την χορήγηση του καθεστώτος υποψήφιας χώρας και την επίσημη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, δεν σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος.

Διάφορες κρίσεις, όπως η κρίση της Ευρωζώνης, η προσφυγική κρίση, το Brexit κλπ, απέσπασαν την προσοχή της ΕΕ από τη διαδικασία διεύρυνσης, με αποτέλεσμα οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις να φτάσουν σχεδόν σε στασιμότητα. Αυτό προκάλεσε βαθιά απογοήτευση και διάψευση των προσδοκιών στους πολίτες των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων που επιδίωκαν να ενταχθούν στην ΕΕ.

Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, η διεύρυνση επανήλθε ως προτεραιότητα της ΕΕ, τόσο σε σχέση με την Ουκρανία, που μαζί με τη Μολδαβία, η υποψηφιότητά της έγινε δεκτή τον Ιούνιο του 2022, όσο και σε σχέση με τις μακροχρόνιες υποψήφιες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.

Η ΕΕ αναγνώρισε τη γεωστρατηγική σημασία της διεύρυνσης ως σημαντική συμβολή στην ειρήνη, την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την ευημερία στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Αυτό έδωσε νέα ώθηση στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις των υποψηφίων χωρών.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ δεσμεύτηκαν να υποστηρίξουν τις χώρες που επιδιώκουν την ένταξή τους στην ΕΕ στην εκπλήρωση των κριτηρίων ένταξης μέσω κατάλληλων εργαλείων και να αξιοποιήσουν όλες τις δυνατότητες για την περαιτέρω προώθηση της λεγόμενης σταδιακής ένταξής τους. Δεσμεύτηκαν επίσης να ενθαρρύνουν περαιτέρω τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες, ιδίως σε ό,τι αφορά το κράτος δικαίου, καθώς και την περιφερειακή ολοκλήρωση, τις σχέσεις καλής γειτονίας, τη συμφιλίωση και την επίλυση διμερών διαφορών.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε μια νέα μεθοδολογία για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, θέτοντας στο κέντρο τους τις βασικές αρχές και αξίες της ΕΕ: το κράτος δικαίου, τη δημοκρατία και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

Σε αυτή τη νέα δυναμική της διεύρυνσης, το Μαυροβούνιο αποτελεί εδώ και αρκετά χρόνια την πιο προχωρημένη υποψήφια χώρα για ένταξη στην ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια. Αυτό δεν ήταν τυχαίο.

Το να είσαι πρωτοπόρος απαιτεί τόσο τη βούληση όσο και την ικανότητα να προχωρήσεις στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Απαιτεί επίσης την πρακτική εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που έχουν υιοθετηθεί και όχι μόνο την τυπική υιοθέτηση νέας νομοθεσίας. Πολύ συχνά, οι δικαστικές, οικονομικές ή διοικητικές μεταρρυθμίσεις που απαιτεί η ΕΕ υιοθετούνται, αλλά η εφαρμογή τους δεν είναι αυτόματη. Απαιτεί πολιτική βούληση και αλλαγή νοοτροπίας από τους πολίτες.

Έχοντας ήδη ανοίξει 33 (από τα 35) κεφάλαια διαπραγματεύσεων, το Μαυροβούνιο συνεχίζει τις προσπάθειές του για την εναρμόνιση των θεσμών, της οικονομίας και του νομικού του πλαισίου με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.

Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήθελα επίσης να επαινέσω το Μαυροβούνιο για το μακροχρόνιο ιστορικό πλήρους εναρμόνισής του με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης μιας δίκαιης και διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία. Αυτή η εναρμόνιση αποτελεί απόδειξη ότι η χώρα σας συμμερίζεται πλήρως τις βασικές αρχές και τους στόχους της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, υιοθετώντας την ίδια θέση με τις ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά τις κύριες προκλήσεις και απειλές που αντιμετωπίζει σήμερα η ΕΕ.

Η πρόοδος που έχει σημειώσει η χώρα σας δεν θα ήταν δυνατή χωρίς μια ευρεία πολιτική συναίνεση. Είναι σημαντικό να διατηρηθεί μέχρι το τέλος της διαδικασίας.

Φυσικά, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις: η ενίσχυση του δικαστικού συστήματος, η καταπολέμηση της διαφθοράς, η προστασία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Πρόκειται για απαιτητικά καθήκοντα, αλλά και για καθήκοντα που μπορούν να επιφέρουν μετασχηματισμούς: συμβάλλουν στην οικοδόμηση ανθεκτικών κρατών και ζωντανών δημοκρατιών.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω ότι τα κράτη μέλη εξετάζονται επίσης ως προς τις επιδόσεις τους σε σχέση με το κράτος δικαίου. Εδώ και αρκετά χρόνια, εισήχθη ο λεγόμενος Διάλογος της ΕΕ για το Κράτος Δικαίου για τα κράτη μέλη, ο οποίος συνίσταται σε μια ετήσια διαδικασία όπου τα κράτη μέλη συζητούν την κατάσταση του κράτους δικαίου σε ολόκληρη την ΕΕ, χρησιμοποιώντας την Έκθεση για το Κράτος Δικαίου που συντάσσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως κεντρικό εργαλείο για τον εντοπισμό προκλήσεων, την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και την εφαρμογή προληπτικών μέτρων για τη διαφύλαξη της δικαστικής ανεξαρτησίας, του πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης, της καταπολέμησης της διαφθοράς και των θεσμικών ελέγχων και ισορροπιών. Επομένως, η απόδοση όσον αφορά το κράτος δικαίου συνεχίζει να ελέγχεται και μετά την ένταξη.

Πολύ σημαντικό στην περίπτωση του Μαυροβουνίου είναι το γεγονός ότι η χώρα έχει επιδείξει συνέχεια, πολιτική βούληση και ετοιμότητα να συνεργαστεί εποικοδομητικά με τους Ευρωπαίους εταίρους. Το Μαυροβούνιο ακολουθεί μια σταθερή πορεία μεταρρυθμίσεων, η οποία διευκολύνεται από την εσωτερική πολιτική συναίνεση καθώς και από την υποστήριξη της ευρωπαϊκής πορείας από τον λαό.

Στο πλαίσιο αυτό, θα ήθελα να συγχαρώ τον Πρόεδρο Μιλάτοβιτς για την πρωτοβουλία του να δημιουργήσει στο Μαυροβούνιο την Ακαδημία της ΕΕ, μια πλατφόρμα για την εκπαίδευση, τον διάλογο και τη σύνδεση των νέων με τα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.

Η ΕΕ είναι ένα έργο υπό συνεχή κατασκευή. Και οι νεότερες γενιές έχουν να διαδραματίσουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν. Κατανοώ ότι η Ακαδημία της ΕΕ μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ των νέων και των ευρωπαϊκών θεσμών, μέσω της οποίας θα μάθουν και θα συμμετάσχουν στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Στην Ελλάδα, εγκαινιάσαμε πριν από λίγες εβδομάδες, μαζί με την πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κ. Roberta Metsola, ένα παρόμοιο έργο με την ονομασία «Europa Experience-Athens». Μέσω διαδραστικής τεχνολογίας και συμμετοχικών δραστηριοτήτων, το Europa Experience στοχεύει να φέρει την Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της. Αυτή η πλατφόρμα έχει ως στόχο να καταστήσει τις γνώσεις σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση πιο προσιτές, ευχάριστες και ουσιαστικές για τους νέους, αλλά και για τους ενήλικες που επιθυμούν να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο οι αποφάσεις που λαμβάνονται στην ΕΕ επηρεάζουν την καθημερινή τους ζωή.

Η Ελλάδα υπήρξε πάντα σταθερός υποστηρικτής της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης των Δυτικών Βαλκανίων. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι η ολοκλήρωση της ΕΕ μπορεί να έχει ευεργετική μετασχηματιστική επίδραση στις υποψήφιες χώρες και, ως εκ τούτου, αποτελεί επένδυση στη σταθερότητα και την ειρήνη στην περιοχή και στην Ευρώπη. Η ΕΕ είναι πρωτίστως μια κοινότητα αξιών και αρχών και επεκτείνοντάς το αυτό στην ήπειρό μας, είναι η καλύτερη βάση για ένα ειρηνικό μέλλον.

Η δέσμευσή μας από τη Θεσσαλονίκη παραμένει ακλόνητη.

Έχουμε εδώ και καιρό υπερασπιστεί την αρχή της δίκαιης και αυστηρής αιρεσιμότητας και των «ιδίων επιτευγμάτων» και πιστεύουμε ότι, εάν διατηρηθεί η δέσμευση και η πορεία των μεταρρυθμίσεων, το Μαυροβούνιο αξίζει να προχωρήσει και να γίνει το πρώτο κράτος των Δυτικών Βαλκανίων που θα ενταχθεί στην ΕΕ.

Η Ελλάδα θα συνεχίσει, επομένως, να υποστηρίζει τις μεταρρυθμίσεις του Μαυροβουνίου και να παρέχει την τεχνογνωσία και τη συνδρομή της, σύμφωνα με το διμερές μνημόνιο συνεργασίας που έχουν υπογράψει οι δύο χώρες.

Η πρόοδος του Μαυροβουνίου δεν είναι επωφελής μόνο για την ίδια τη χώρα: στέλνει επίσης ένα ισχυρό μήνυμα ότι οι υποψήφιες χώρες που προχωρούν σε μεταρρυθμίσεις με ειλικρίνεια και αποφασιστικότητα μπορούν και θα προχωρήσουν. Στέλνει το μήνυμα ότι η υπόσχεση που δόθηκε το 2003 γίνεται πραγματικότητα.

Το Μαυροβούνιο ανήκει στην Ευρώπη και η Ελλάδα στέκεται στο πλευρό του.

Η Θεσσαλονίκη σηματοδότησε την αρχή της ευρωπαϊκής πορείας. Ας ελπίσουμε ότι η Αθήνα, κατά τη διάρκεια της ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ το 2027, θα μπορέσει να σηματοδοτήσει ένα άλλο ορόσημο στη διαδικασία προσχώρησης του Μαυροβουνίου και να διευκολύνει τα τελικά βήματα πριν από την επίσημη υποδοχή του Μαυροβουνίου στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Αυτό θα κάνει πραγματικότητα τον διακηρυγμένο στόχο της ΕΕ28 για το 2028!

Πριν έρθω σε αυτή την αίθουσα είδα εδώ απ’ έξω μια προτομή του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης, μεταξύ άλλων, ήταν δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και αυτά που ο Αριστοτέλης δίδαξε στον Μέγα Αλέξανδρο, έκαναν τον Αλέξανδρο, πριν ακόμα συμπληρώσει τα είκοσι, να αισθανθεί ότι η χώρα του, το έδαφός του, η ελληνική Μακεδονία, ήταν πολύ μικρή για αυτόν. Και επειδή η Μακεδονία ήταν πολύ μικρή για αυτόν, κατέκτησε την Ασία, την Περσία, έφτασε μέχρι την Ινδία και την Αίγυπτο.

Ήταν ένας σπουδαίος κατακτητής και μια σπουδαία προσωπικότητα που έδωσε σε αυτές τις χώρες της Ανατολής τον ελληνικό πολιτισμό. Επομένως, η Μακεδονία ήταν πολύ μικρή για τον Μέγα Αλέξανδρο.

Το Μαυροβούνιο είναι επίσης πολύ μικρό για εσάς.

Γι’ αυτό η ΕΕ αναμένει να γίνετε νέο μέλος το συντομότερο δυνατόν. Ενταχθείτε στα 27 κράτη μέλη και αναλάβετε τον ρόλο σας σε αυτόν τον τεράστιο χώρο, ο οποίος δεν είναι μικρός για εσάς, αλλά σας περιμένει. Έτσι θα γίνει πράξη ο διακηρυγμένος στόχος της ΕΕ των 28, το 2028.

Και γιατί όχι νωρίτερα;

Σας ευχαριστώ πολύ».

Ακολούθησαν ερωτήσεις από τους φοιτητές της Σχολής Πολιτικών Επιστημών προς τους δύο Προέδρους για την ενταξιακή διαδικασία του Μαυροβουνίου, τη γενικότερη κατάσταση στα Βαλκάνια και την υποστήριξη που η Ελλάδα προσφέρει στο Μαυροβούνιο στην πορεία προς την ένταξη στην ΕΕ.

Στη συνέχεια, ο κ. Τασούλας επισκέφθηκε το μνημείο του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Βάσσου Μαυροβουνιώτη, όπου άφησε μια ανθοδέσμη.

Ακολούθησε επίσκεψη στην ελληνική πεσβεία, όπου ο κ. Τασούλας ευχαρίστησε τον πρέσβη Δημήτριο Γιολδάση και τον αναπληρωτή επικεφαλής της Αρχής Γιώργο Μάριο Παπαϊωάννου, καθώς και όλα τα στελέχη της πρεσβείας για την άριστη προετοιμασία του ταξιδιού και την φιλοξενία.

Αργότερα, συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Βουλής του Μαυροβουνίου Andrija Mandic και παρακάθισε σε γεύμα εργασίας με τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας Φιλίας Ελλάδας -Μαυροβουνίου.