Πολυτεχνείο: 10+1 τραγούδια που έχουμε χιλιοτραγουδήσει για την επέτειο της 17ης Νοεμβρίου

Κάθε 17η Νοεμβρίου, η μνήμη της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973 ζωντανεύει όχι μόνο μέσα από τις πορείες και τα ντοκουμέντα, αλλά και μέσα από διαχρονικά τραγούδια που έχουν «βαφτιστεί» ως η μουσική ψυχή του αντιδικτατορικού αγώνα.

Τραγούδια του Θεοδωράκη, του Λοΐζου, του Ξαρχάκου, με στίχους «γροθιά στο στομάχι», μας μεταδίδουν τον παλμό εκείνων των ημερών.

Ας ξαναθυμηθούμε 10+1 εμβληματικά κομμάτια που χιλιοτραγουδήθηκαν και συνεχίζουν να ακούγονται διαχρονικά.

1. Το Μεγάλο μας Τσίρκο – Το Προσκύνημα (Σταύρος Ξαρχάκος)

Από το ιστορικό θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, με μουσική Σταύρου Ξαρχάκου και ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη. Η παράσταση, με πρωταγωνιστές την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο, διακόπηκε βίαια από τη Χούντα τον Οκτώβριο του ’73.

Μετά την πτώση της, ανέβηκε ξανά το 1974, προσθέτοντας το τραγούδι «Το Προσκύνημα» στο φινάλε, αφιερωμένο στους νεκρούς της νύχτας του Πολυτεχνείου.

2. Το Ακορντεόν (Μάνος Λοΐζος)

Σε μουσική του σπουδαίου Μάνου Λοΐζου και στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη (1974). Παρότι γράφτηκε γύρω στο 1965 και αναφερόταν αρχικά στη Γερμανική Κατοχή, ταυτίστηκε απόλυτα με την αντιδικτατορική πάλη.

Λόγω της λογοκρισίας, ο αρχικός στίχος για τα «γερμανικά καμιόνια» έγινε «φασιστικά», ενώ δεν πήρε άδεια να ηχογραφηθεί παρά μόνο μετά τη μεταπολίτευση.

3. Το Γελαστό Παιδί (Μίκης Θεοδωράκης)

Μελοποιημένο ποίημα του Μπρένταν Μπίαν, σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα και μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Αφηγείται τον θάνατο του Ιρλανδού επαναστάτη Μάικλ Κόλινς.

Ο αρχικός στίχος άλλαξε λόγω των πολιτικών συγκυριών και τελικά καθιερώθηκε ως «σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί», ταυτίζοντας τον νεκρό επαναστάτη με τα θύματα της Χούντας.

4. Όταν Σφίγγουν το Χέρι (Μίκης Θεοδωράκης)

Από το άλμπουμ «Ρωμιοσύνη» (1966), σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, πρώτος ερμηνευτής του έργου, είχε δηλώσει πως «Το έργο αυτό απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες. Μιλάει για το τι έχει τραβήξει η Ελλάδα». Ένα τραγούδι που μιλά για την αντοχή και την περηφάνια της φυλής.

5. Πότε θα Κάνει Ξαστεριά (Νίκος Ξυλούρης)

Αρχικά ένα κρητικό ριζίτικο τραγούδι συνδεδεμένο με τις επαναστάσεις της Κρήτης, το τραγούδι αυτό «σημαδεύτηκε» από την ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη. Με τη φωνή του, μετατράπηκε σε πανελλαδικό σύμβολο αντίστασης και ελπίδας για λευτεριά, ακούγοντας τον παλμό του ακόμα και μέσα στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.

6. Το Σφαγείο (Αντώνης Καλογιάννης)

Μέρος του έργου του Μίκη Θεοδωράκη «Τα τραγούδια του Ανδρέα», αφιερωμένο στον αγωνιστή Ανδρέα Λεντάκη. Αναφέρεται στα σκληρά βασανιστήρια που λάμβαναν χώρα στο κτήριο της Ασφάλειας της Μπουμπουλίνας.

Ο Θεοδωράκης, ο οποίος βρισκόταν σε κοντινό κελί, έγραψε αυτό το κομμάτι-ντοκουμέντο που μεταφέρει όλο τον πόνο του αντιδικτατορικού αγώνα.

7. Ο Δρόμος (Μάνος Λοΐζος)

Σε στίχους Κωστούλας Μητροπούλου και μουσική Μάνου Λοΐζου. Γράφτηκε σε ένα στέκι καλλιτεχνών στο Κολωνάκι, και όπως δήλωσε η στιχουργός, πίστευαν ότι έφτιαξαν «ένα τραγούδι για την αδικημένη, σαστισμένη γενιά μας, που την περίμενε στο δρόμο μια δικτατορία». Ένα κομμάτι που έγινε ύμνος της γενιάς του ’70.

8. Θα Σημάνουν οι Καμπάνες (Γρηγόρης Μπιθικώτσης)

Επίσης από την «Ρωμιοσύνη» του Μίκη Θεοδωράκη (1966), με ποίηση Γιάννη Ρίτσου. Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης χαρακτήρισε το έργο ως ένα από τα μεγαλύτερα, δηλώνοντας πως χρειάστηκε δυόμισι μήνες πρόβα για να «μπει στο νόημα της μελωδίας και του στίχου».

9. Είμαστε Δυο (Αντώνης Καλογιάννης)

Ανήκει, όπως και το «Σφαγείο», στα «Τραγούδια του Ανδρέα» του Μίκη Θεοδωράκη, που ηχογραφήθηκαν στο Παρίσι το 1971. Ο Αντώνης Καλογιάννης το τραγούδησε το 1974, στη μεγάλη συναυλία συμπαράστασης στον αγώνα των Κυπρίων στο Καλλιμάρμαρο.

10. Οι Πρώτοι Νεκροί (Πάλης Ξεκίνημα) (Μίκης Θεοδωράκης)

Ένα κομμάτι σε μουσική και ερμηνεία του Μίκη Θεοδωράκη (με τη Μαρία Φαραντούρη) και στίχους του ήρωα Αλέκου Παναγούλη. Οι στίχοι λέγεται ότι γράφτηκαν από τον Παναγούλη στις φυλακές του Μπογιατίου, όπου βασανιζόταν καθημερινά.

11. Ο Στρατιώτης (Βασίλης Παπακωνσταντίνου)

Από το άλμπουμ «Τα τραγούδια του δρόμου» του Μάνου Λοΐζου, σε στίχους Κωστούλας Μητροπούλου. Ο αρχικός στίχος «φασιστικό» άλλαξε σε «μονότονο» λόγω της λογοκρισίας της δικτατορίας, μετατρέποντάς το σε ένα αναπάντεχο «κατηγορώ» για τη στρατιωτική ζωή υπό το καθεστώς.