1η Δεκεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS

Η 1η Δεκεμβρίου είναι μια ημέρα που μας θυμίζει ότι ο HIV δεν αφορά “τους άλλους”, αλλά αφορά όλους μας. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS, ο Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ), με τις δράσεις του και φέτος, στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα ενημέρωσης, πρόληψης και αποδοχής καθώς η ΗΙV λοίμωξη εξακολουθεί να αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας σε παγκόσμια κλίμακα.

Ο HIV με αριθμούς

Στο δρόμο προς τον στόχο της εξάλειψης του AIDS έως το 2030 έχουν γίνει σημαντικά βήματα, μένουν όμως αρκετά ακόμα να γίνουν. Υπολογίζεται ότι το 2024 40.8 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με HIV παγκοσμίως, 630.000 άνθρωποι απεβίωσαν με HIV-συνδεόμενα νοσήματα και είχαμε 1.3 εκατομμύρια νέες μολύνσεις, αρκετά μακριά από τον στόχο των 370.000 ή λιγότερων νέων λοιμώξεων.

Πάνω από 21.000 περιστατικά στην Ελλάδα

 Στη χώρα μας, μετά από μια μικρή αλλά ανησυχητική αύξηση των κρουσμάτων, εμφανίζεται πλέον σταθεροποίηση του αριθμού των νέων διαγνώσεων, εξακολουθεί όμως να αποτελεί πρόβλημα η καθυστερημένη διάγνωση καθώς και ο σημαντικός αριθμός νέων ασθενών μη ελληνικής ιθαγένειας. Ειδικότερα, στην Ελλάδα, σύμφωνα με την καταγραφή του ΕΟΔΥ, έως και τις 31 Οκτωβρίου 2025, έχουν διαγνωστεί και καταγραφεί 21.815 περιστατικά HIV λοίμωξης, εκ των οποίων τα 4.795 έχουν εκδηλώσει AIDS και τα 3.721 έχουν αποβιώσει.

Εντός του 2025, έλαβαν αντιρετροϊκή αγωγή 11.549 άτομα με HIV λοίμωξη. Οι νέες διαγνώσεις HIV κυμαίνονται σε παρόμοια επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά. Μεταξύ των νέων διαγνώσεων το 2025, συχνότερος τρόπος μόλυνσης είναι η σεξουαλική επαφή, κυρίως μεταξύ ανδρών (37,3%), ενώ για μεγάλο ποσοστό των νέων διαγνώσεων (35,7% ) ο τρόπος μετάδοσης είναι ακαθόριστος, κάτι που δυσχεραίνει την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων αναφορικά με τον τρόπο μετάδοσης. Το 52% των περιστατικών που καταγράφηκαν το πρώτο δεκάμηνο του 2025, διαγνώστηκε καθυστερημένα, με τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης να καταγράφονται στις γυναίκες,  στα ετεροφυλόφιλα άτομα, στα άτομα ηλικίας 50+ ετών και στα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας.

Οι στόχοι για την εξάλειψη της επιδημίας HIV/AIDS

Όσον αφορά στους στόχους 95-95-95 που έχει θέσει το UNAIDS, σύμφωνα με την πρόσφατη αναφορά του καταρράκτη των σταδίων φροντίδας των ατόμων που ζούσαν με HIV λοίμωξη στην Ελλάδα το 2024, βρισκόμαστε κοντά στον πρώτο στόχο της διάγνωσης, καθώς έχει διαγνωστεί το 91% των ατόμων που εκτιμάται ότι ζουν με HIV στη χώρα μας. Ωστόσο, όσον αφορά στον δεύτερο στόχο της λήψης αντιρετροϊκής θεραπείας, η χώρα μας απέχει περισσότερο από 10% (73% των διαγνωσμένων που ζούσαν με HIV στην Ελλάδα λάμβανε θεραπεία το 2024). 

Τέλος, ο τρίτος στόχος, που αφορά στην επίτευξη ιϊκής καταστολής στα άτομα που λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή, έχει προσεγγιστεί σε σημαντικό βαθμό (94% των ατόμων που λάμβαναν αντιρετροϊκή αγωγή το 2024 είχε επιτύχει ιϊκή καταστολή).

Πιο κοντά στον έλεγχο του HIV/AIDS με τη διάθεση της PrEP στην Ελλάδα

Η σημαντικότερη εξέλιξη για τον HIV στη χώρα μας τη φετινή χρονιά ήταν η διάθεση της PrEP, η οποία ξεκίνησε στις 19 Μαΐου 2025, μετά από μακρά περίοδο αναμονής. Η εισαγωγή της αποτελεί ένα ουσιαστικό βήμα στην ενίσχυση των στρατηγικών πρόληψης. Η ταχεία και ευρύτερη πρόσβαση στην προληπτική αγωγή πριν από την έκθεση στον HIV (PrEP) θα μπορούσε να μειώσει δραστικά τον αριθμό των νέων λοιμώξεων από HIV.

Ο συνολικός αριθμός των ατόμων που χρησιμοποιούν PrEP παγκοσμίως αυξήθηκε από λίγο πάνω από 200.000 το 2017 σε περίπου 3,5 εκατομμύρια το 2023. Στο πρώτο εξάμηνο εφαρμογής της, υπολογίζεται ότι περίπου 800 άτομα έλαβαν τουλάχιστον μία συνταγή PrEP, κυρίως ΑΣΑ (άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες) στην Αθήνα, γεγονός που καταδεικνύει την υφιστάμενη ανάγκη για πρόσβαση σε αποτελεσματική προφύλαξη. 

Πού χορηγείται η PrEP

Στη χώρα μας η PreP είναι διαθέσιμη για συνταγογράφηση από πολλούς επαγγελματίες υγείας και χορηγείται σε 24 νοσοκομειακά φαρμακεία. Η σημαντική πρόοδος στη θεραπεία της HIV λοίμωξης την έχει μετατρέψει σε μια χρόνια, ελεγχόμενη νόσο, με τους ανθρώπους που ζουν με HIV να μπορούν να έχουν μια φυσιολογική ζωή εφ’ όσον συμμορφώνονται με την θεραπεία τους και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα που προκαλούν οι συν-νοσηρότητες.

Η θεραπεία σχετίζεται με τη μείωση της θνητότητας και την βελτίωση της ζωής με προσδόκιμο περίπου παρόμοιο με του γενικού πληθυσμού, ενώ οι συν-νοσηρότητες, με προεξάρχουσα την καρδιαγγειακή νόσο, έχουν ενοχοποιηθεί ως αιτίες αυξημένης νοσηρότητας και θνητότητας στους ανθρώπους με τον ιό HIV. Παρά τις προόδους στη θεραπεία, δυστυχώς το στίγμα και οι διακρίσεις κατά των ατόμων που ζουν με τον HIV εξακολουθούν να επηρεάζουν δυσμενώς την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής τους. 

Η έλλειψη γνώσεων και τα υπάρχοντα στερεότυπα, οι ανισότητες και οι διακρίσεις στον κοινωνικό περίγυρο επιβαρύνουν ιδιαίτερα τις ευάλωτες ομάδες. Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο στη θεραπεία του HIV, χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες για εξάλειψη των εμποδίων που κρατούν ειδικά τα πιο περιθωριοποιημένα άτομα μακριά από τις υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας αναφέρει η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α) που διοργάνωσε το ετήσιο συνέδριο της με κεντρικό μήνυμα: «ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ HIV – ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ ΜΟΝΟΣ»

Ε.Ε.Μ.Α.Α: Τα βήματα που πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα

Πιο συγκεκριμένα, προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν στη χώρα μας αποτελούν η έγκαιρη διάγνωση, η διασύνδεση στο σύστημα υγείας και θεραπεία των μετακινούμενων πληθυσμών, μεταναστών και προσφύγων, η ευρεία και ανεμπόδιστη χορήγηση PreP σε δύσκολους στην πρόσβαση πληθυσμούς, η αποφυγή καθυστερημένης διάγνωσης μέσω σωστής ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας και η καταπολέμηση του στίγματος.

Το 38,4% από τις 650 νέες διαγνώσεις το 2024 αφορούσε ασθενείς μη-Ελληνικής υπηκοότητος, κυρίως από την Υποσαχάρια Αφρική και την Ανατολική Ευρώπη, των οποίων η πρόσβαση στο σύστημα υγείας παρουσιάζει προβλήματα. Όσον αφορά στη χρήση της PreP, η πρόσβαση εξακολουθεί να παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες: η τρέχουσα διάθεση αποκλειστικά μέσω 24 νοσοκομειακών φαρμακείων περιορίζει τη δυνατότητα πρόσβασης στην περιφέρεια και στα νησιά. Επιπλέον, η προϋπόθεση κατοχής ΑΜΚΑ αποκλείει από τη συνταγογράφηση μετανάστες, πρόσφυγες και πολίτες της Ε.Ε. με αλλοδαπή ασφάλιση.

Η περιορισμένη εξοικείωση μη ειδικών επαγγελματιών υγείας με την PrEP μειώνει τη διάχυση της πληροφόρησης, ενώ η απουσία στοχευμένης ενημέρωσης συμβάλλει στη χαμηλή υιοθέτηση από κοινότητες όπως οι σεξεργάτες/τριες και τα άτομα που κάνουν ενέσιμη χρήση ουσιών. Η περαιτέρω επέκταση της διάθεσης στα φαρμακεία της κοινότητας σε όλη τη χώρα και η ενσωμάτωσή της στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας αποτελούν κρίσιμες προϋποθέσεις για τη βελτίωση της πρόσβασης το επόμενο διάστημα.