BBC: Πώς ο Πούτιν διατήρησε στο πλευρό του τους Ρώσους ολιγάρχες κατά την διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν αποτελεί την κυρίαρχη φιγούρα στην πολιτική σκηνή της Ρωσίας τα τελευταία 25 χρόνια έχοντας από δίπλα τους λεγόμενους Ρώσους ολιγάρχες που είδαν τον πλούτο τους να αυξάνεται ραγδαία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τις κυρώσεις των δυτικών χωρών, οι Ρώσοι ολιγάρχες είδαν στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς να προστίθενται αρκετά μηδενικά μετά την εισβολή στην Ουκρανία, όπως αναφέρει το BBC.

Όλα αυτά είναι καλά νέα για τον Ρώσο πρόεδρο. Οι δυτικές κυρώσεις δεν έχουν καταφέρει να μετατρέψουν τους υπερπλούσιους σε αντιπάλους του, και οι πολιτικές του «καρότο και μαστίγιο» τους έχουν μετατρέψει σε σιωπηλούς υποστηρικτές.

Ο πρώην τραπεζικός δισεκατομμυριούχος Όλεγκ Τίνκοφ γνωρίζει ακριβώς πώς λειτουργούν τα πράγματα στη Ρωσία καθώς το έμαθε από πρώτο χέρι όταν χαρακτήρισε σε ανάρτηση του τον πόλεμο στην Ουκρανία “τρελό”.

Την επόμενη μέρα, το Κρεμλίνο επικοινώνησε με τα στελέχη της τράπεζας του. Τους είπαν ότι η τράπεζά του Tinkoff, η δεύτερη μεγαλύτερη της Ρωσίας εκείνη την εποχή, θα κρατικοποιούνταν εκτός εάν διακόπτονταν όλοι οι δεσμοί με τον ιδρυτή της.

«Δεν μπορούσα να συζητήσω την τιμή», δήλωσε ο Τίνκοφ στους New York Times. «Ήταν σαν όμηρος – παίρνεις αυτό που σου προσφέρουν. Δεν μπορούσα να διαπραγματευτώ».

Μέσα σε μια εβδομάδα, μια εταιρεία που συνδέεται με τον Βλαντιμίρ Ποτάνιν – τον πέμπτο πλουσιότερο επιχειρηματία της Ρωσίας που προμηθεύει νικέλιο για κινητήρες μαχητικών αεροσκαφών – ανακοίνωσε ότι αγόραζε την τράπεζα. Πουλήθηκε μόνο για το 3% της πραγματικής της αξίας, λέει ο Τίνκοφ.

Στο τέλος της ιστορίας, ο πρώην ολιγάρχης είχε χάσει σχεδόν 9 δισεκατομμύρια δολάρια και έφυγε από τη Ρωσία.

Το παράδειγμα Μπερεζόφσκι

Αυτό απέχει πολύ από τον τρόπο που ήταν τα πράγματα πριν ο Πούτιν γίνει πρόεδρος.

Στα χρόνια που ακολούθησαν τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ορισμένοι Ρώσοι έγιναν απίστευτα πλούσιοι αναλαμβάνοντας την ιδιοκτησία τεράστιων επιχειρήσεων που προηγουμένως ανήκαν στο κράτος και εκμεταλλευόμενοι τις ευκαιρίες του νεοσύστατου καπιταλισμού της χώρας τους.

Ο νεοαποκτηθείς πλούτος τους τούς έφερε επιρροή και δύναμη σε μια περίοδο πολιτικής αναταραχής και έγιναν γνωστοί ως ολιγάρχες.

Ο πιο ισχυρός ολιγάρχης της Ρωσίας, Μπόρις Μπερεζόφσκι, ισχυρίστηκε ότι ενορχήστρωσε την άνοδο του Πούτιν στην προεδρία το 2000 και χρόνια αργότερα ζήτησε συγχώρεση γι’ αυτό: «Δεν είδα σε αυτόν τον μελλοντικό άπληστο τύραννο και σφετεριστή, τον άνθρωπο που θα καταπατούσε την ελευθερία και θα σταματούσε την ανάπτυξη της Ρωσίας», έγραψε το 2012.

Ο Μπερεζόφσκι μπορεί να υπερέβαλε ως προς τον ρόλο του, αλλά οι ολιγάρχες της Ρωσίας ήταν σίγουρα ικανοί να ασκούν επιρροή στα υψηλότερα κλιμάκια της εξουσίας.

Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο μετά την απολογία του, ο Μπερεζόφσκι βρέθηκε νεκρός υπό μυστηριώδεις συνθήκες στην εξορία στο Ηνωμένο Βασίλειο. 

Πώς ο Πούτιν “έπεισε” τους ολιγάρχες

Λίγες ώρες αφότου διέταξε την ολοκληρωτική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022, ο Βλαντίμιρ Πούτιν κάλεσε τους πλουσιότερους Ρώσους στο Κρεμλίνο. Γνώριζαν ότι οι περιουσίες τους θα δεχτούν μεγάλο πλήγμα, αλλά δεν μπορούσαν να αντιταχθούν.

«Ελπίζω ότι σε αυτές τις νέες συνθήκες, θα συνεργαστούμε εξίσου καλά και όχι λιγότερο αποτελεσματικά», τους είπε τότε. Ένας δημοσιογράφος που ήταν παρών στη συνάντηση περιέγραψε τους συγκεντρωμένους δισεκατομμυριούχους ως «χλωμούς και άυπνους».

Σύμφωνα με το περιοδικό Forbes, κατά το έτος έως τον Απρίλιο του 2022, ο αριθμός τους μειώθηκε από 117 σε 83 λόγω του πολέμου, των κυρώσεων και της υποτίμησης του ρουβλιού. Συνολικά, έχασαν 263 δισεκατομμύρια δολάρια – ή το 27% του πλούτου τους κατά μέσο όρο ο καθένας.

Αλλά τα χρόνια που ακολούθησαν έδειξαν ότι θα αποκομίζονταν τεράστια οφέλη από το να αποτελεί κανείς μέρος της πολεμικής οικονομίας του Πούτιν.

Οι γενναιόδωρες δαπάνες για τον πόλεμο ώθησαν την οικονομική ανάπτυξη άνω του 4% ετησίως στη Ρωσία το 2023 και το 2024. Ήταν καλό ακόμη και για εκείνους μεταξύ των υπερπλούσιων της Ρωσίας που δεν έβγαζαν δισεκατομμύρια απευθείας από αμυντικές συμβάσεις.

Το 2024, περισσότεροι από τους μισούς δισεκατομμυριούχους της Ρωσίας είτε έπαιξαν κάποιο ρόλο στον εφοδιασμό του στρατού είτε επωφελήθηκαν από την εισβολή, λέει ο Giacomo Tognini, από την ομάδα Wealth του Forbes.

«Αυτό δεν περιλαμβάνει καν όσους δεν εμπλέκονται άμεσα, αλλά χρειάζονται ένα είδος σχέσης με το Κρεμλίνο. Και νομίζω ότι είναι δίκαιο να πούμε ότι όποιος διευθύνει μια επιχείρηση στη Ρωσία πρέπει να έχει μια σχέση με την κυβέρνηση», δήλωσε στο BBC.

Φέτος καταγράφηκε ο υψηλότερος αριθμός δισεκατομμυριούχων στη Ρωσία – 140 – στη λίστα του Forbes. Η συνολική τους περιουσία (580 δισεκατομμύρια δολάρια) ήταν μόλις 3 δισεκατομμύρια δολάρια λιγότερα από το υψηλό όλων των εποχών που καταγράφηκε το έτος πριν από την εισβολή.

Ενώ επιτρέπει στους πιστούς οπαδούς να επωφελούνται, ο Πούτιν έχει τιμωρήσει συστηματικά όσους αρνούνται να τηρήσουν τη γραμμή.

Οι πλουσιότεροι της Ρωσίας είναι σαφώς καθοριστικοί για την πολεμική προσπάθεια του Πούτιν και πολλοί από αυτούς, συμπεριλαμβανομένων των 37 επιχειρηματιών που κλήθηκαν στο Κρεμλίνο στις 24 Φεβρουαρίου 2022, έχουν γίνει στόχος δυτικών κυρώσεων.

Αλλά αν η Δύση ήθελε να τους κάνει φτωχότερους και να στραφεί εναντίον του Κρεμλίνου, έχει αποτύχει, δεδομένου του συνεχιζόμενου πλούτου και της απουσίας διαφωνίας μεταξύ των Ρώσων δισεκατομμυριούχων.