Τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς αποτελούν ένα από τα πιο αγαπημένα έθιμα του λαού μας και ειδικότερα για τα παιδιά που περιμένουν με τεράστια ανυπομονησία τη συγκεκριμένη ημέρα για να μαζευτούν με την παρέα τους και να λάβουν το χαρτζιλίκι τους. Τα κάλαντα είναι καθιερωμένα τόσο την Πρωτοχρονιά, όσο και τα Χριστούγεννα, των Φώτων, του Λαζάρου και των Βαΐων και σκοπός του εθίμου αυτού είναι να φέρουν χαρά και καλή τύχη στους νοικοκύρηδες των σπιτιών.
Αρχικά η Ορθόδοξη Εκκλησία μας είχε κατατάξει τα κάλαντα στα ειδωλολατρικά έθιμα, καθώς η προέλευση τους είναι μάλλον διονυσιακή. Συγκεκριμένα, υπάρχουν ιστορικές αναφορές πως στις αρχαίες διονυσιακές γιορτές τα παιδιά συνήθιζαν να τραγουδούν κρατώντας ένα κλαδί ελιάς τυλιγμένο με μαλλί προβάτου, το οποίο συμβόλιζε την ευφορία και τη γονιμότητα, για καλή χρονιά.
Ετυμολογικά, η λέξη “κάλαντα” προέρχεται από την ρωμαϊκή “calendae” (καλένδες). Με αυτόν τον όρο ονομάζονταν, μάλλον από τον Ε’ αιώνα, οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών, δηλαδή η αντίστοιχη των των Ελλήνων “νουμηνία” (σημερινή πρωτομηνιά). Να σημειωθεί, μάλιστα, πως πριν το 2ο αιώνα π.Χ. ο πρώτος μήνας του έτους στο Ρωμαϊκό ημερολόγιο ήταν ο Μάρτιος, με την έλευση του οποίου γιορταζόταν και η Πρωτοχρονιά.
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά,
ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος,
εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός
άγιος και πνευματικός,
στη γη, στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται,
και δεν μας καταδέχεται καταδέχεται
από την Καισαρεία,
συ ’σαι αρχόντισσα κυρία.
Βαστά εικόνα και χαρτί,
ζαχαροκάντιο ζυμωτή
χαρτί και καλαμάρι
δες και με το παλικάρι.
Το καλαμάρι έγραφε,
την μοίρα του την έλεγε
και το χαρτί ομίλει,
άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη.
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή, κι αρχή καλός μας χρόνος,
εκκλησιά, εκκλησιά με τ΄ άγιο θρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός, Άγιος και πνευματικός,
στη γη, στη γη να περπατήσει
και να μας, και να μας καλοκαρδίσει.
Άγιος Βασίλης έρχεται, και δεν μας καταδέχεται,
από, από την Καισαρεία, ζησ΄ αρχό, ζήσ’ αρχόντισσα κυρία.
Βαστάει εικόνα και χαρτί, με το Χριστό το Λυτρωτή,
χαρτί, χαρτί και καλαμάρι, δες και με, δες κι εμέ το παλικάρι.
Σ΄ αυτό το σπίτι που ΄ρθαμε, πέτρα, πέτρα να μη ραγίσει
κι ο νοικοκύρης του σπιτιού, χίλια, χίλια χρόνια να ζήσει!
Κάλαντα Πρωτοχρονιάς: Τι σημαίνουν οι στίχοι και το κρυφό ερωτικό μήνυμα
Στη ρωμαϊκή εποχή τα κάλαντα δεν συνήθιζαν να τα λένε τα παιδιά, αλλά νέοι άντρες (εξ ου και ο στίχος “δες κι εμέ το παλικάρι”) στις αυλές των σπιτιών των κοριτσιών που ήθελαν να γοητεύσουν. Μάλιστα το έθιμο αυτό συνεχίστηκε μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα!
Το νόημα των στίχων των καλάντων είναι διττό –από τη μία εμπεριέχουν θρησκευτικό νόημα και από την άλλη ερωτικό. Μέσα από τα κάλαντα, ο καλαντιστής νέος ναι μεν αναφέρεται στον Άγιο Βασίλη, αλλά παράλληλα εκφράζει και τα κεκαλυμμένα του αισθήματά για την κοπέλα που ποθεί και θέλει να γοητεύσει.
Με το πέρασμα των χρόνων, ο ερωτικός σκοπός των καλάντων σταδιακά παρήλθε. Αυτός είναι κι ο λόγος που πολλοί καλαντιστές από άγνοια της ιστορικής τους διαδρομής, αλλοιώνουν τον στίχο “και δεν μας καταδέχεται” και τον μεταβάλουν σε “και όλους μας καταδέχεται”, θεωρώντας πως γίνεται αναφορά στον Άγιο Βασίλη. Ο στίχος, ωστόσο, απευθύνεται στην ακατάδεκτη κοπέλα που δεν ανταποκρίνεται στο ερωτικό κάλεσμα του καλαντιστή!
“Οι φύλακες της παράνοιας” – Μεγάλη έρευνα του DEBATER για τους αρνητές του κορονοϊού
Αφράτη βασιλόπιτα από τον Στέλιο Παρλιάρο για την πιο γλυκιά Πρωτοχρονιά!
Οδηγός του DEBATER για τα δώρα της τελευταίας στιγμής πριν την Πρωτοχρονιά
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ"