Τσίπρας: “Ο Αλαβάνος με περιόρισε σε ρόλο κομπάρσου – Οι εξελίξεις τον έθεσαν σε δεύτερη μοίρα”

Για την πορεία του από μέλος της νεολαίας του Συνασπισμού στον “θρόνο” του ΣΥΡΙΖΑ μιλάει στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του, «Ιθάκη», ο Αλέξης Τσίπρας.

Συγκεκριμένα, ο πρώην πρωθυπουργός αφηγείται την εκλογή του στην ηγεσία του Συνασπισμού, την αλλαγή στάσης του Αλέκου Αλαβάνου που είχε μεν παραιτηθεί, αλλά τον εμφανίζει να το μετάνιωσε όταν είδε τη θεαματική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία όμως κάμφθηκε λόγω της επικοινωνιακής επίθεσης που δέχτηκε το 2008-2009 με αφορμή τη στάση του κόμματος στις διαδηλώσεις για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.

Στα αποσπάσματα, ο πρώην πρωθυπουργός ασκεί κριτική στον Αλέκο Αλαβάνο για τη στάση του κατηγορώντας τον ότι επιχείρησε, μετά την εκλογή του, να εκμεταλλευτεί τον ρόλο του ως αρχηγού της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ, ώστε να τον θέσει σε «ρόλο κομπάρσου», μη αποδεχόμενος ότι οι εξελίξεις τον είχαν τοποθετήσει σε δεύτερη μοίρα.

Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο (σελ. 65):

Ο Αλέκος (σ.σ.: Φλαμπουράρης) μού έκανε μια ανάλυση για τον λαϊκισμό βγαλμένη από τα εγχειρίδια της Ανανεωτικής Αριστεράς του Άγγελου Ελεφάντη, αλλά στο τέλος παραδέχτηκε ότι δεν είχε υπάρξει ποτέ μαζικό λαϊκό κίνημα που να κέρδισε την εξουσία χωρίς αναφορά σε μεγάλες ηγετικές φυσιογνωμίες. Κάποια στιγμή του λέω:

«Για να σου μιλήσω για τη Βενεζουέλα με κάλεσες;» (είχε μόλις επιστρέψει από ταξίδι στο Καράκας ως μέλος της διεθνούς αντιπροσωπείας παρατηρητών της εκλογικής διαδικασίας)

«Όχι», μου απάντησε με τον γνωστό του μειλίχιο τρόπο.

«Τι έγινε;»

«Ο Αλαβάνος επιμένει να παραιτηθεί».

«Δεν τον πείσατε ότι είναι λάθος;»

«Προσπαθήσαμε, αλλά δεν τα καταφέραμε».

«Και τώρα;»

«Τώρα θα κάνουμε εσένα Πρόεδρο», μου πέταξε τη χειροβομβίδα με όσο πιο φυσικό ύφος μπορούσε.

Στην αρχή αρνήθηκα και να το συζητήσω. Ήταν εξαιρετικά πρόωρο ακόμα και ως σκέψη. Ο Αλέκος όμως επέμεινε. Τον ρώτησα ποιανού ιδέα ήταν αυτή και μου απάντησε πως ήταν του Αλαβάνου, αλλά συμφωνούσε και ο Βούτσης.

Του απάντησα πως όπως και να είχε η κατάσταση, έπρεπε να το ξεχάσουν.

«Εγώ δεν θέλησα να γίνω Βουλευτής, ρε Αλέκο, θα γίνω Πρόεδρος;»

Ο Φλαμπουράρης, με πατρική συγκατάβαση και με την ηρεμία της εμπειρίας, μου ζήτησε να μην απαντήσω αμέσως. Να το σκεφτώ για δυο-τρεις μέρες.

«Αυτά τα πράγματα μερικές φορές δεν τα κανονίζουμε εμείς, μας έρχονται χωρίς να το καταλάβουμε», μου είπε. «Να θυμάσαι, όμως, ότι κανείς δεν μετάνιωσε για αποφάσεις που έλαβε παίρνοντας ρίσκο. Όλοι μετανιώνουν για ευκαιρίες που άφησαν να χαθούν». Ήταν πολύ βαριά τα τελευταία αυτά λόγια για να μην με προβληματίσουν.

Εκείνο το βράδυ, όπως ήταν φυσικό, δεν μπόρεσα να κοιμηθώ και δεν έφταιγε το λεγόμενο τζετ λαγκ από το υπερατλαντικό ταξίδι. Ήταν μια πρόταση απρόσμενη και αιφνιδιαστική, με προβλημάτιζαν τα κίνητρά της, αλλά κυρίως η δική μου απάντηση, με δεδομένο ότι είχα συνείδηση του πόσο μεγάλη αλλαγή θα ήταν αυτή στη ζωή μου. Και πόσο μεγάλη πρόκληση, την ίδια στιγμή, για μένα και το κόμμα μου.

Οι επόμενες μέρες ήταν γεμάτες από συζητήσεις. Ταλαντεύτηκα πολύ, αλλά από τη στιγμή που αποδέχτηκα την πρόταση, τα πράγματα κύλησαν με πολύ μεγαλύτερες ταχύτητες από όσο μπορούσε κανείς να φανταστεί. Η είδηση και μόνο της υποψηφιότητας ενός 34χρονου για την ηγεσία ενός κοινοβουλευτικού κόμματος αποτέλεσε καταλύτη για ευρύτερες διεργασίες σε ένα πολιτικό σύστημα που έδειχνε να βαλτώνει.

Το 5ο Συνέδριο του ΣΥΝ, στις 10 Φεβρουαρίου 2008, ήταν ίσως το μοναδικό στη μέχρι τότε σύντομη ιστορία του κόμματος που είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον της κοινωνίας. Στη μυστική ψηφοφορία, έχοντας απέναντι την υποψηφιότητα του Φώτη Κουβέλη, εκλέχτηκα Πρόεδρος με το 70,4% των ψήφων των συνέδρων. Επρόκειτο για έναν μικρό πολιτικό σεισμό. Ήμουν ο νεότερος πολιτικός αρχηγός στην Ιστορία της χώρας.

Αμέσως μετά την εκλογή μου, ο ΣΥΡΙΖΑ γνώρισε μια πρωτοφανή δημοσκοπική άνοδο. Στα τέλη του ίδιου μήνα, οι μετρήσεις έδειχναν ότι τα ποσοστά του είχαν υπερδιπλασιαστεί. Σε μια δημοσκόπηση, λίγες ημέρες πριν από το Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, που ήταν προγραμματισμένο για τις 14 Μαρτίου, εμφανιζόμασταν στη δεύτερη θέση με 18%, αφήνοντας το ΠΑΣΟΚ τρίτο με 17%.

Αυτό σήμανε συναγερμό στο πολιτικό σύστημα, κυρίως στα επιτελεία της Χαριλάου Τρικούπη, που έψαχναν γραμμή άμυνας απέναντι στο νέο φαινόμενο.

[…]

Σελ.70: Ο Δεκέμβριος του 2008 αποτέλεσε τομή στις πολιτικές εξελίξεις και ιδιαίτερα στην εξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ. Το κόμμα κράτησε συνεπή στάση απέναντι στο κίνημα της νεολαίας, παρότι κατανοούσε πως βρισκόταν εκτεθειμένο στις υποκριτικές κατά βάση κατηγορίες ότι φλέρταρε με τις ομάδες των αναρχικών, που διέπραξαν μεγάλης έκτασης βανδαλισμούς.

Η Κυβέρνηση της Ν.Δ. ξεπέρασε χωρίς μεγάλες απώλειες την κρίση, αλλά ταυτόχρονα εισήλθε σε μια πορεία φθοράς χωρίς επιστροφή. Το σκάνδαλο του Βατοπεδίου που κυριάρχησε αργότερα στην πολιτική ατμόσφαιρα συνέβαλε καθοριστικά στο τέλος της. Μπορεί τον Δεκέμβριο να ήταν απολύτως βολικό να ρίχνει την ευθύνη στους «μπαχαλάκηδες» και στον ΣΥΡΙΖΑ, που υποτίθεται τους ανεχόταν, ώστε να περάσει τελικά σε δεύτερη μοίρα η υπό-θεση της δολοφονίας ενός 15άχρονου παιδιού από αστυνομικό, αλλά μεσοπρόθεσμα αυτή ήταν μια επιλογή που θα της στοίχιζε.

Το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, χωρίς μάλιστα να κουνήσει το δαχτυλάκι του, με τη βοήθεια του ΚΚΕ και της Ν.Δ., εξουδετέρωσε τον πιο σοβαρό αντίπαλό του στην προσπάθεια να επανακτήσει τη δυναμική του ως κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και να διεκδικήσει με αξιώσεις την Κυβέρνηση. Το «φαινόμενο ΣΥΡΙΖΑ» έδειχνε, προσωρινά, να χάνει τη λάμψη του. Κι εγώ μαζί του.

Κάπου εκεί άρχισαν και οι πρώτοι τριγμοί με τον Αλαβάνο που αποφάσισε μεν να παραιτηθεί από Πρόεδρος του ΣΥΝ, αλλά όχι από την ηγεσία της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ. Λίγο νωρίτερα, κατά την περίοδο της δημοσκοπικής εκτόξευσης του ΣΥΡΙΖΑ, είχαν ήδη γίνει ορατά τα σημάδια της επιθυμίας του να μην αποχωρήσει από την κεντρική πολιτική σκηνή. Σταδιακά υιοθετούσε μια διαρκώς εντεινόμενη κινητικότητα.

Ξεκίνησε λοιπόν περιοδείες και δεν άφηνε καμία σημαντική εκπροσώπηση του κόμματος δίχως να την αναλάβει ο ίδιος. Αποφάσισε μάλιστα να εκπροσωπήσει τον ΣΥΡΙΖΑ στη συνάντηση με τον Καραμανλή στο Μαξίμου με αντικείμενο τα κρίσιμα γεγονότα του Δεκεμβρίου και άρχισε να δίνει αμφίσημες απαντήσεις σε κάθε ερώτηση που αφορούσε την απόφασή του να παραιτηθεί από την ηγεσία του ΣΥΝ. Στην πορεία προς τις ευρωεκλογές αυτή η συμπεριφορά επιδεινώθηκε.

Κάπου εκεί άρχισα να συνειδητοποιώ αυτό που αρνιόμουν στην αρχή να πιστέψω. Η παραίτησή του ήταν ελιγμός για να απαλλαγεί από το κόμμα που θεωρούσε βαρίδι. Βεβαίως, πήρε ένα ρίσκο, παρακάμπτοντας την κομματική επετηρίδα και συμβάλλοντας στην ανάδειξη ενός αουτσάιντερ στην ηγεσία. Δυστυχώς όμως για αυτόν, τα πράγματα δεν πήραν την τροπή που περίμενε. Από τις εξελίξεις, είχε τεθεί και ο ίδιος σε δεύτερη μοίρα, γεγονός που δεν ήταν έτοιμος να αποδεχτεί. Προκειμένου να αναστρέψει την πορεία των πραγμάτων, ανέλαβε όλη την ευθύνη για την παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ στην καμπάνια των ευρωεκλογών, περιορίζοντάς με σε ρόλο κομπάρσου.

Το αποτέλεσμα της 7ης Ιουνίου υπήρξε απογοητευτικό: το ΠΑΣΟΚ πρώτευσε με 36,6%, η Νέα Δημοκρατία ακολούθησε με 32,3%, το ΚΚΕ κατέλαβε την τρίτη θέση με 8,35%, ο ΛΑΟΣ τέταρτος με 7,15% και ο ΣΥΡΙΖΑ περιορίστηκε στην πέμπτη θέση, με μόλις 4,7%.

Από την επόμενη κιόλας ημέρα των ευρωεκλογών ο ΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ κυριεύτηκαν από εσωστρέφεια, καθώς είχαν διαψευστεί οι προσδοκίες για ένα σαφώς καλύτερο αποτέλεσμα.

Μέσα σε κλίμα πλήρους αμφισβήτησής μου, τόσο από τον Αλαβάνο όσο και από κάποιες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από την ανανεωτική πτέρυγα του ΣΥΝ, κύλησε ένα πολύ δύσκολο, σχεδόν εφιαλτικό καλοκαίρι. Γρήγορα συνειδητοποίησα πως, αν δεν αναλάμβανα πολιτικές πρωτοβουλίες, θα βρισκόμασταν με μαθηματική ακρίβεια τόσο εγώ όσο και το κόμμα μπροστά σε αδιέξοδο.

Επιχείρησα να λύσω τον Γόρδιο Δεσμό προσφεύγοντας στη βάση του κόμματος. Στις 25 Αυγούστου ανακοίνωσα στην Πολιτική Γραμματεία ότι στην επικείμενη συνεδρίαση της Κ.Ε. θα ζητούσα τη διεξαγωγή Έκτακτου Συνεδρίου του ΣΥΝ τον Οκτώβριο.

Οι εξελίξεις όμως έξω από τη φούσκα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εξίσου ραγδαίες. Η ήττα της Ν.Δ. στις ευρωεκλογές προκάλεσε ένα αίσθημα πολιτικής ασφυξίας στον Κώστα Καραμανλή. Η δήλωση του Γιώργου Παπανδρέου ότι στην επικείμενη εκλογή ΠτΔ τον Μάρτιο του 2010 δεν επρόκειτο να ψηφίσει τον Κάρολο Παπούλια, ώστε να οδηγηθεί η χώρα σε εκλογές και αφού τις κερδίσει να τον προτείνει στη συνέχεια, δημιούργησε μια συνθήκη Κυβέρνησης υπό προθεσμία.

Ακόμα πιο δυσοίωνα ήταν τα νέα από το μέτωπο της οικονομίας. Πυκνά μαύρα σύννεφα άρχισαν να βαραίνουν τον δημοσιονομικό ουρανό της χώρας. Η «θωρακισμένη οικονομία» για την οποία υπερηφανεύονταν οι Υπουργοί του Καραμανλή άρχισε να παραπαίει. Το έλλειμμα ξεπερνούσε τα αποδεκτά όρια ακόμα και για τους εταίρους που είχαν συνηθίσει να κάνουν χρόνια ολόκληρα «τα στραβά μάτια».

Ο Καραμανλής, που αντιλήφθηκε πως η μπόρα θα ξεσπούσε πάνω στο κεφάλι του, αποφάσισε να διαβεί τον Ρουβίκωνα. Και την ώρα που εγώ σχεδίαζα έκτακτα συνέδρια, εκείνος σχεδίαζε έκτακτη προσφυγή στις κάλπες για να γλιτώσει τα χειρότερα. Στις 2 Σεπτεμβρίου 2009 ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά πρόωρες εκλογές για τις 4 Οκτωβρίου.

Στον ΣΥΡΙΖΑ επικρατούσε έντονη αναταραχή. Το αίσθημα αμηχανίας ήταν διάχυτο. Στις συνεδριάσεις της Γραμματείας, η αντιπροσωπεία του ΣΥΝ, και με τη δική μου αποφασιστική στάση, ζήτησε να ισχύσει ό,τι και το 2007: ο Πρόεδρος του ΣΥΝ να είναι και επικεφαλής του ψηφοδελτίου του ΣΥΡΙΖΑ. Οι συνιστώσες που στήριζαν τον Αλαβάνο το αρνήθηκαν και αντιπρότειναν τον ίδιο ως επικεφαλής. Το κλίμα άρχισε να θυμίζει διάλυση.

Την ίδια στιγμή, η «Ανανεωτική Πτέρυγα» εισηγήθηκε ο ΣΥΝ να κατέβει αυτόνομα στις εκλογές, με εμένα επικεφαλής. Ήταν, ωστόσο, μια πρόταση-παγίδα. Γιατί μια τέτοια εξέλιξη θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε διάσπαση: ο ΣΥΡΙΖΑ θα κατέβαινε ξεχωριστά, με επικεφαλής τον Αλαβάνο.

Μέσα σε αυτό το κλίμα αποφάσισα να κάνω την υπέρβαση με μια πρόταση που δύσκολα θα μπορούσαν να αρνηθούν. Αντί να πάμε στις εκλογές με έναν επικεφαλής του ψηφοδελτίου, να καταθέσουμε τα ψηφοδέλτια στον Άρειο Πάγο οι επικεφαλής από όλες τις συνιστώσες, εννιά στο σύνολο. Και εγώ να είμαι ένας από τους εννιά. Να κατεβούμε και οι εννιά με σταυρό στις εκλογικές μας περιφέρειες. Και ο νέος Πρόεδρος της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ να εκλεγεί από τους Βουλευτές της νέας Κ.Ο.

Δέχτηκα επίσης να πάμε και οι εννιά στη συνέντευξη Τύπου στη ΔΕΘ. Εκεί που είχαμε φτάσει, δεν είχαμε και κάτι παραπάνω να χάσουμε. Ούτως ή άλλως είχαμε γίνει νούμερο επιθεώρησης. Το μόνο στο οποίο επέμεινα και σε αυτό ήμουν ανένδοτος ήταν να εκπροσωπήσω το συμμαχικό σχήμα στο τηλεοπτικό ντιμπέιτ των αρχηγών. Η πρότασή μου, που κατατέθηκε στο παρά πέντε πριν από την κατάθεση των ψηφοδελτίων, ήταν θεωρητικά πολύ προχωρημένη και έδινε την εντύπωση ότι αποτελούσε μεγάλη υποχώρηση για τη βασική συνιστώσα, τον ΣΥΝ. Πρακτικά όμως ήταν η κίνηση που μας έβγαλε από το αδιέξοδο.

Έπειτα από τρεις πολύωρες συνεδριάσεις και με τον χρόνο να κυλάει απειλητικά, η πρόταση έγινε αποδεκτή. Ο Αλαβάνος αποσύρθηκε και εγώ ανέλαβα αποκλειστικά την ευθύνη. Πήγα στη ΔΕΘ με άλλους οκτώ σε μια συνέντευξη Τύπου παρωδία. Η ατμόσφαιρα ήταν βαριά και φορτισμένη και όλα κρέμονταν από μια κλωστή. Το ΠΑΣΟΚ έδειχνε να επελαύνει και μια αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να ξεπεράσει το κατώφλι του 3% ήταν κάτι παραπάνω από πιθανή. Ωστόσο, βαθιά μέσα μου πίστευα ότι θα την κερδίζαμε την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Και στις 21 Σεπτεμβρίου, πράγματι η πίστη μου έγινε βεβαιότητα. Στο προεκλογικό ντιμπέιτ των πολιτικών αρχηγών όπου εκπροσώπησα τον ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο κατάφερα να σταθώ με αξιοπρέπεια, αλλά κατά γενική ομολογία τότε, κέρδισα πολύ θετικές εντυπώσεις.

Τις επόμενες ημέρες οι δημοσκοπήσεις άρχισαν να μας μετρούν με βεβαιότητα εντός Βουλής. Εκείνο το βράδυ, μετά το ντιμπέιτ, δεν ήμουν πια απλώς ένας υποψήφιος. Ήμουν ήδη, στην ουσία, ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ.