Μωβ μέδουσες: Γιατί έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα – Πρέπει να ανησυχούμε; Ειδικός εξηγεί

Ανησυχία προκαλεί η αυξανόμενη παρουσία μωβ μεδουσών (Pelagia noctiluca) στις ελληνικές θάλασσες, με τους επιστήμονες να επισημαίνουν ότι πρόκειται για περιοδικό φαινόμενο, το οποίο όμως εντείνεται και ενδέχεται να επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή.

Το DEBATER απευθύνθηκε στον Δρ. Επαμεινώνδα Χρήστου, Διευθυντή Έρευνας στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), ο οποίος μας εξηγεί τι ακριβώς συμβαίνει και τι πρέπει να γνωρίζουν οι λουόμενοι.

Τι είναι η Pelagia noctiluca;

Η μωβ μέδουσα, ή όπως είναι γνωστή στους περισσότερους “τσούχτρα”, είναι ένας βιοφωταυγής οργανισμός — δηλαδή μπορεί να φωσφορίζει στο σκοτάδι — και αποτελεί το πιο διαδεδομένο είδος μέδουσας στη Μεσόγειο.

Ο ζωικός κύκλος της Pelagia noctiluca:

Το χαρακτηριστικό της ροζ-ιώδες χρώμα και τα μακριά πλοκάμια της (μέχρι και 2 μέτρα μήκος) την κάνουν εύκολα αναγνωρίσιμη. Το τσίμπημά της είναι το πιο έντονο από τα μεσογειακά είδη και μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο, ερεθισμό ή και αλλεργικές αντιδράσεις σε ευαίσθητους οργανισμούς.

Γιατί βλέπουμε περισσότερες τα τελευταία χρόνια;

Η αύξηση της παρουσίας των μωβ μεδουσών τα τελευταία χρόνια δεν είναι τυχαία. Όπως εξηγεί ο Δρ. Χρήστου:

«Το φαινόμενο είναι φυσικό και περιοδικό, με εξάρσεις κάθε 10-12 χρόνια. Όμως, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι ήπιοι χειμώνες, οι χαμηλές βροχοπτώσεις, η υψηλή θερμοκρασία και η υπεραλίευση ενισχύουν τη μαζική εμφάνιση των πληθυσμών. Στην περίπτωση της Pelagia noctiluca, πρόκειται για ωκεάνιο είδος, του οποίου η αφθονία εξαρτάται από παράγοντες όπως τα θαλάσσια μέτωπα και τα ρεύματα. Η κίνηση προς τις ακτές συνήθως συμβαίνει όταν εξασθενεί η δομή αυτών των μετώπων και τα άτομα παρασύρονται από τους ανέμους προς τις παραλίες».

Υπάρχει λόγος ανησυχίας;

Όπως αναφέρει ο ίδιος:

«Είναι σημαντικό να μην πανικοβαλλόμαστε από την παρουσία ενός ή δύο ατόμων. Η Pelagia noctiluca είναι παρούσα στο θαλάσσιο οικοσύστημα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Ο μόνος λόγος ανησυχίας είναι όταν μιλάμε για μαζικές εμφανίσεις, κάτι που δεν ισχύει για όλες τις περιοχές κάθε καλοκαίρι. Η παραμονή τους διαρκεί συνήθως 2-3 χρόνια, ανάλογα με τις τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες».

Τι να κάνετε αν σας τσιμπήσει μια μωβ μέδουσα

Το τσίμπημα της μωβ μέδουσας μπορεί να είναι ιδιαίτερα επώδυνο. Ο Δρ. Χρήστου δίνει συγκεκριμένες οδηγίες:
• Μην τρίβετε την περιοχή.
• Ξεπλύνετε με άφθονο θαλασσινό νερό (όχι γλυκό γιατί ενεργοποιεί τα κεντρίδια).
• Απομακρύνετε τα υπολείμματα πλοκαμιών με μια πλαστική κάρτα (όχι με τα χέρια).
• Τοποθετήστε παγοκύστη για μείωση του πόνου και του οιδήματος.
• Μην χρησιμοποιείτε ξύδι, καθώς μπορεί να ενεργοποιήσει τα κεντρίδια και να επιδεινώσει την κατάσταση.
• Χρήσιμη είναι η επάλειψη με μείγμα θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας (αναλογία 1:1 για 2 λεπτά) για απενεργοποίηση της τοξίνης.

Οικολογική σημασία

Αν και «ανεπιθύμητες» από τους λουόμενους, οι μέδουσες έχουν ρόλο στο οικοσύστημα. Τρέφονται με ζωοπλαγκτόν, αυγά και προνύμφες ψαριών, ενώ αποτελούν τροφή για χελώνες, φεγγαρόψαρα, δελφίνια και μεγάλα πελαγικά ψάρια. Η παρουσία τους είναι επομένως κρίσιμη για τη θαλάσσια τροφική αλυσίδα.

Τι να προσέξετε στις παραλίες

• Παρατηρείτε αν υπάρχουν προειδοποιήσεις από ναυαγοσώστες ή πινακίδες.
• Προτιμήστε παραλίες με ρεύματα προς τα ανοιχτά και όχι προς την ακτή.
• Φοράτε προστατευτικά ρούχα στο νερό (μπλουζάκια ή στολές).
• Αποφύγετε το κολύμπι μετά από έντονα κύματα ή δυνατούς ανέμους που μπορεί να φέρουν μέδουσες στην ακτή.

Συμπέρασμα

Οι μωβ μέδουσες δεν είναι κάτι καινούργιο για την Ελλάδα, αλλά η εμφάνιση τους συνδέεται πλέον άρρηκτα με τις αλλαγές στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η καλή ενημέρωση, η ψυχραιμία και η πρόληψη είναι τα σημαντικότερα «όπλα» για τους πολίτες που θέλουν να απολαύσουν το μπάνιο τους με ασφάλεια. Όπως λένε και οι ειδικοί, η θάλασσα είναι ζωντανός οργανισμός — αρκεί να μάθουμε να τη σεβόμαστε και να την παρατηρούμε.