Η άνετη νίκη της Λιζ Τρας στις εκλογές για την πρωθυπουργία στη Βρετανία μπορεί να ήταν αναμενόμενη, καθώς πρόκειται για “αγαπημένο παιδί” στις τάξεις της δεξιάς πτέρυγας των Συντηρητικών (Τόρις), ωστόσο εξίσου αναμενόμενη αναμένεται να είναι και η αμφισβήτηση για τις πολιτικές επιλογές που θα κάνει , ίσως ακόμα και πιο άμεσα από όσο η ίδια αναμένει.
Δεν αναφέρομαι φυσικά στα δείγματα γραφής των πρώτων κιόλας ωρών επί της ηγεσίας της, όπως η παραίτηση της υπουργού Εσωτερικών της Βρετανίας ή την δημοσκόπηση που δείχνει τους Βρετανούς να τη θεωρούν ακατάλληλη. Ίσως αυτά να είναι και αναμενόμενα στη Βρετανία, όπου τα τελευταία χρόνια επικρατεί κυριολεκτικά χάος στην πολιτική σκηνή.
Η Λιζ Τρας θα κληθεί να λύσει πολύ σημαντικά προβλήματα και με δεδομένη την ευχέρεια της να αλλάζει στάσεις και απόψεις για φλέγοντα ζητήματα, δεν αποκλείεται να συναντήσει γρήγορα αντιδράσεις και από τα μεγάλα “κεφάλια” των Συντηρητικών. Brexit, ενεργειακή κρίση και πληθωρισμός, είναι τα πεδία πάνω στα οποία θα κληθεί να αναπτύξει την στρατηγική της. Και θα κληθεί να το πράξει με το βλέμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, κυρίως, των αγορών να είναι καρφωμένα πάνω της.
Η στροφή 180 μοιρών για το Brexit που “πριονίζει” ήδη την καρέκλα της
Η πρώτη “πίστα” που καλείται να περάσει η Τρας είναι η συμφωνία για το Brexit, δηλαδή οι όροι που έχουν συμφωνηθεί ανάμεσα σε Βρυξέλλες και Βρετανία για την έξοδο της τελευταίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην περίπτωση της νέας πρωθυπουργού της Βρετανίας, θα ταίριαζε εξαιρετικά η παροιμία “όπως έστρωσες, θα κοιμηθείς”…
Ένα από τα πολιτικά χαρακτηριστικά της Λιζ Τρας είναι η ευκολία της να αλλάζει θέσεις σε καίρια πολιτικά ζητήματα, όπως αυτό του Brexit. Αν και προ ετών, ιδιαίτερα πριν τη συμφωνία του 2020 με την ΕΕ, διατηρούσε επιφυλάξεις και τασσόταν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Συγκεκριμένα, πριν από το το τότε δημοψήφισμα, είχε γράψει στην εφημερίδα “Sun” ότι η έξοδος από την Ένωση “θα ήταν μια τριπλή τραγωδία που θα φέρει περισσότερους κανόνες, περισσότερες μορφές και περισσότερες καθυστερήσεις κατά τις εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ“.
Αφού όμως επικράτησε η πλευρά του Brexit, δήλωσε με μεγάλη άνεση ότι το αποτέλεσμα “δίνει την ευκαιρία να ταρακουνήσουμε τα πράγματα και να δούμε μια διαφορετική κατεύθυνση για το πως θα κινηθούμε”. Από τότε ακολούθησε φανατικά τη γραμμή του Brexit τόσο στο πλευρό της Τερέζα Μέι, όσο και στο πλευρό του Μπόρις Τζόνσον ως υπουργός Εξωτερικών.
Με τον ρόλο αυτό προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα του πρωτοκόλλου της Βόρειας Ιρλανδίας, καταργώντας τμήματα της συμφωνίας ΕΕ-Βρετανίας μετά το Brexit. (σ.σ. Το πρωτόκολλο της Βρετανίας διατηρεί τη Βόρεια Ιρλανδία στην ενιαία αγορά αγαθών της ΕΕ αποτρέπει τα σκληρά σύνορα ανάμεσα σε Ιρλανδία και Βόρεια Ιρλανδία, συμπεριλαμβανομένων των ελέγχων εκεί για την κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών. Ωστόσο, επιφέρει ελέγχους για ορισμένα αγαθά που φτάνουν στη Βόρεια Ιρλανδία από άλλα μέρη της Βρετανίας).
Το πρωτόκολλο της Βόρειας Ιρλανδίας αποτέλεσε και τον λόγο έντονης αντιπαράθεσης ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η νίκη των Σοσιαλδημοκρατών του κόμματος “Σιν Φέιν” στις εκλογές της Β. Ιρλανδίας τον Μάιο του 2022 ναρκοθέτησε ακόμα περισσότερο την κατάσταση, με την τότε υπουργό Εξωτερικών, Λιζ Τρας, να ζητά από την ΕΕ να βάλει πλάτη για τους όρους του Brexit.
“Έχουμε ενεργήσει καλή τη πίστει σε αυτές τις διαπραγματεύσεις, αλλά τα θεμελιώδη ζητήματα που επηρεάζουν την πολιτική σταθερότητα στη Βόρεια Ιρλανδία βρίσκονται στο κείμενο του πρωτοκόλλου και αυτό που χρειαζόμαστε είναι η ΕΕ να συμφωνήσει να αλλάξει το κείμενο του πρωτοκόλλου. Διαφορετικά οι διαπραγματεύσεις δεν θα πετύχουν. Φτάσαμε σε αδιέξοδο, γιατί δεν μπορούμε να αλλάξουμε αυτά τα βασικά ζητήματα γύρω από τα τελωνεία και τον ΦΠΑ που χάνουν τη συναίνεση της εθνικιστικής κοινότητας στη Βόρεια Ιρλανδία“, είχε δηλώσει τον Ιούνιο η Τρας.
Ωστόσο, οι Βρυξέλλες έχουν ξεκόψει οποιαδήποτε συζήτηση για επαναδιαπραγμάτευση των όρων του Brexit. Μπορεί οι ηγέτες της ΕΕ να έσπευσαν να συγχαρούν μαζικά τη νέα πρωθυπουργό για την εκλογή της. Οι πάντες ωστόσο συνόδευσαν τα συγχαρητήρια με την υποχρέωση της νέας κυβέρνησης να μην αλλάξει ούτε… συλλαβή από τα όσα προβλέπονται στο σύμφωνο του Brexit.
Οι διαπραγματεύσεις θυμίζουν παρτίδα πόκερ, αλλά η Τρας παίζει με σημαδεμένα χαρτιά καθώς δεν φαίνεται στον ορίζοντα κάποια προοπτική που θα την εμφανίσει πολιτικά κερδισμένη. Είτε θα αναγκαστεί να σκύψει το κεφάλι στις Βρυξέλλες (εξέλιξη που μοιάζει και η πιο πιθανή), είτε θα επιχειρήσει να τραβήξει κάποιον άσσο από το μανίκι, όπως το να ζητήσει νέες διαπραγματεύσεις για το Brexit σχετικά με κομμάτια της συμφωνίας που έχουν ήδη σφραγιστεί.
Σε κάθε περίπτωση, δεν έχει ούτε το momentum, ούτε το πολιτικό οπλοστάσιο για να ξαφνιάσει τις Βρυξέλλες. Οι λεονταρισμοί της μπορεί να έπειθαν τον σκληρό πυρήνα των Brexiters όσο κατείχε τη θέση της υπουργού Εξωτερικών, αλλά τώρα πλέον, που έχει πάνω της όλη την ευθύνη, η στάση της “πολιτικής ανεμοδούρας” δεν μπορεί να την βοηθήσει.
Το “γενναίο σχέδιο” περιέχει όντως “τεράστια φαντασία”
Λίγο μετά την ανακοίνωση της εκλογής της, η Τρας αναφέρθηκε στο πλάνο της για την ανάκαμψη της βρετανικής οικονομίας, σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους της σύγχρονης ιστορίας, λέγοντας πως η Βρετανία “έχει τεράστια αποθέματα ταλέντου και φαντασίας“, τα οποία θα αξιοποιήσει η κυβέρνηση της στο πλαίσιο του “γενναίου πλάνου” που έχει για να ορθοποδήσει και πάλι η οικονομία.
Αμφιβάλω για το αν η νέα πρωθυπουργός έχει απόθεμα τεράστιου ταλέντου, αλλά πιστεύω ότι έχει απόθεμα τεράστιας φαντασίας για να τάξει ανοικοδόμηση της οικονομίας με “γενναίο πλάνο”, τη στιγμή που η Βρετανία βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα, ενώ τα αποθέματα στα κρατικά ταμεία μόνο τεράστια δεν μπορούν να χαρακτηριστούν…
Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), η Βρετανία “προβλέπεται πως θα σημειώσει το επόμενο έτος (σ.σ. το 2023) τη χειρότερη οικονομική ανάπτυξη από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη χώρα εκτός της Ρωσίας“.
Ενδεικτικό είναι ότι το δεύτερο τρίμηνο του 2022 το ΑΕΠ συρρικνώθηκε, έστω και οριακά (0,1%), ενώ η Τράπεζα της Αγγλίας εκτιμά πως η οικονομία της χώρας θα εισέλθει στο τέταρτο τρίμηνο στη μεγαλύτερη ύφεση που έχει βρεθεί από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ δεν θα υπάρξει ανάκαμψη πριν τις αρχές του 2024.
Ως “αποθεματικό αισιοδοξίας” στα παραπάνω, ο πληθωρισμός αναμένεται να ξεπεράσει το 13% τον Οκτώβριο. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος, τον Αύγουστο του 2022 ο πληθωρισμός έφτασε σε υψηλό 40 ετών αυξανόμενος στο 10,1%, οπότε μπορεί κανείς να υποθέσει τι θα ισχύσει από τον Οκτώβριο. Έχουν λοιπόν λόγο να ελπίζουν οι πολίτες της Βρετανίας; Μάλλον κανένα απολύτως λόγο, καθώς οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 3% το β’ τρίμηνο, με τον πιο απότομο ρυθμό από την έναρξη των καταγραφών το 2001. Η απασχόληση αυξήθηκε κατά 160.000 το β’ τρίμηνο, 46% λιγότερο από τους τρεις μήνες έως τον Μάιο, και οι κενές θέσεις εργασίας μειώθηκαν για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 2020.
Γίνεται εύκολα αντιληπτό, ότι με τον πληθωρισμό στο 13% από τον Οκτώβριο και την ενεργειακή κρίση να βαθαίνει, τα (πολύ) χειρότερα είναι μπροστά για τους Βρετανούς. Όσο “τεράστιο απόθεμα φαντασίας” και αν έχουν για να παίρνουν στα σοβαρά τις εξαγγελίες της Λιζ Τρας, μάλλον θα ξεμείνουν σύντομα από απόθεμα υπομονής…
Αποτυχημένη η “παντομίμα” του Θατσερισμού
Εκτός όλων των άλλων, προκαλεί τουλάχιστον θυμηδία η προσπάθεια του επικοινωνιακού επιτελείου της Τρας να παρουσιάσει ως νέα Μάργκαρετ Θάτσερ τη νέα πρωθυπουργό, προκειμένου να συσπειρώσει τον σκληρό πυρήνα των Συντηρητικών και να αποκτήσει περισσότερους υποστηρικτές στις τάξεις της βρετανικής ελίτ.
Μπορεί και η ίδια να υιοθετεί το δόγμα της Θάτσερ για σκληρές αντιλαϊκές και αντεργατικές μεταρρυθμίσεις (τις οποίες αντιμαχόταν στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν) αλλά η σύγκριση δεν “πατάει” κάπου αλλού. Η Λιζ Τρας έχει δηλώσει ότι η Θάτσερ είναι το πρότυπο της, καθώς “πέτυχε πολλά και σημαντικά πράγματα τη δεκαετία του ’80”, αλλά η ίδια καλείται να δράσει σε ένα πολύ διαφορετικό χρονικό, οικονομικό και κυρίως πολιτικό πλαίσιο. Όλα αυτά, χωρίς να χαίρει της απόλυτης εμπιστοσύνης ολόκληρου του κόμματος, όπως συνέβαινε με τη Θάτσερ από το 1979 έως το 1990.
Το μόνο κοινό της με τη Θάτσερ φαίνεται να είναι η ικανότητα να προκαλεί λαϊκές αντιδράσεις έχοντας πολύ ψηλά στην ατζέντα της τα οφέλη της αστικής βρετανικής τάξης, εις βάρος της πλειοψηφίας του βρετανικού λαού. Έχει ξεκαθαρίσει ότι είναι αντίθετη στα επιδόματα στήριξης των ευπαθών οικονομικά ομάδων και υπέρμαχη της μείωσης των φόρων για τις επιχειρήσεις, προκειμένου να δημιουργήσει, όπως υποστηρίζει η ίδια, μια πιο ανταγωνιστική οικονομία.
Ήδη η Λιζ Τρας βρίσκεται αντιμέτωπη με το μεγαλύτερο απεργιακό κύμα των τελευταίων δεκαετιών (σιδηροδρομικοί, λιμενεργάτες, υγειονομικοί, πανεπιστημιακοί, δικηγόροι). Οι εργαζόμενοι διαμαρτύρονται για το κόστος διαβίωσης και η πρωθυπουργός ετοιμάζει νομοσχέδιο που θα καθιστά πιο δύσκολη την κήρυξη απεργίας από τα συνδικάτα.
Ωστόσο, οι εργαζόμενοι δεν δείχνουν διατεθειμένοι να υποχωρήσουν μπροστά στις “προτροπές” της πρωθυπουργού. Μιλώντας στους “Times”, η γενική γραμματέας της συνομοσπονδίας συνδικάτων TUC, δήλωσε ότι “oι αποδοχές διακοπών, η ίση αμοιβή για γυναίκες και άνδρες, τα όρια στις ώρες εργασίας και η γονική άδεια είναι μερικά μόνο από τα δικαιώματα που στηρίζονται στο διατηρούμενο δίκαιο της ΕΕ. Αυτά είναι ζωτικής σημασίας προστασίες και δικαιώματα στο χώρο εργασίας. Είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε αποφασιστικά“.
Και στο βάθος… ανθρωπιστική κρίση
Με τη Ρωσία και την Ευρωπαϊκή Ένωση να επιδίδονται καθημερινά σε μπαράζ δηλώσεων, απειλών και κυρώσεων λόγω της ενεργειακής κρίσης, η βρετανική κυβέρνηση παρακολουθεί τις εξελίξεις με έκδηλη ανησυχία. Οι αρμόδιες αρχές στη Βρετανία αναφέρουν πως τα τιμολόγια ενέργειας θα διαμορφώσουν τον Οκτώβριο μια μέση ετήσια δαπάνη ανά νοικοκυριό ύψους 3.549 λιρών (4.117 ευρώ) έναντι 1.277 λιρών που ήταν τον Οκτώβριο του 2021, με προοπτική το κόστος αυτό να ανέβει στις 6.000 λίρες εντός του 2023.
Σύμφωνα με τους Financial Times, οι τράπεζες τροφίμων κατακλύζονται πλέον, εκτός από ανέργους και αστέγους, και από οικογενειάρχες που αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στο κόστος διαβίωσης. Την ίδια ώρα προειδοποιούν ότι πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα ηλικιωμένοι, θα χάσουν τη ζωή τους λόγω των επιπτώσεων της κρίσης στην υγεία τους τον επερχόμενο χειμώνα.
Το “τεράστιο απόθεμα φαντασίας” της Λιζ Τρας φαίνεται πως θα λειτουργήσει και σε αυτή την περίπτωση… Όπως ανέφερε προ ημερών δημοσίευμα της MailOnline, οι Βρετανοί φαίνεται να είναι αυτοί που θα προχωρήσουν πρώτοι σε συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και θα ζητήσουν από τους πολίτες να αλλάξουν δραστικά την καθημερινότητα τους.
Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι τα μέτρα θα αφορούν ακόμα τις ώρες που θα πρέπει να μαγειρεύουν οι πολίτες στη Βρετανία. Μια πρώτη γεύση από τα μέτρα που ενδέχεται να ζητηθούν από την κυβέρνηση της Λιζ Τρας:
- Χρήση πλυντηρίων και φούρνων στα νοικοκυριά από τις 14:00 έως τις 20:00.
- Συνδυασμός μαθημάτων στα σχολεία για να μειωθεί ο αριθμός των τάξεων που χρειάζονται θέρμανση
- Μέτρα στα γηροκομεία απορρόφηση του κόστους, όπως μείωση των επιλογών στο μενού, λιγότερη χρήση πλυντηρίων ρούχων και ο περιορισμός της ψυχαγωγίας
- Περιορισμός παραγωγής στη βαριά βιομηχανία
- Κλείσιμο των παμπ στις 21:00. Σβήσιμο φώτων στους δήμους
Παράλληλα, τοπικά συμβούλια σε πόλεις της Βρετανίας αναμένεται να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Γερμανίας όπου έχει ανακοινωθεί η μείωση του φωτισμού στους δρόμους, των φωτεινών σηματοδοτών σε μη πολυσύχναστα σημεία, η μη φωταγώγηση των μνημείων και στα δημόσια κτήρια θα δεν θα υπάρχει θέρμανση και ζεστό νερό.
Υπενθυμίζεται ότι ότι η Συνομοσπονδία του Εθνικού Συστήματος Υγεία (NHS) προειδοποιεί πως η ενεργειακή φτώχεια μπορεί να οδηγήσει σε ξεσπάσματα ασθενειών κατά τη διάρκεια του χειμώνα, που θα το φέρουν στα όριά του, κάνοντας ακόμα μία έκκληση για ενίσχυσή του.
Ενδεικτικό είναι ότι οι υπεύθυνοι καλούν για περικοπές προσωπικού, περισσότερες ώρες αναμονής για τους ασθενείς, αλλά και για συγκεκριμένες ρυθμίσεις στις αίθουσες των νοσοκομείων και στα χειρουργεία.
Λαμβάνοντας λοιπόν στα σοβαρά όλες τις παραπάνω παραμέτρους, είναι πολύ δύσκολο να σχηματίσει κανείς ένα σενάριο στο οποίο η κυβέρνηση της Λιζ Τρας θα καταφέρει να βγάλει τον βρετανικό λαό από την ολοένα και πιο δύσκολη πραγματικότητα που βιώνει. Ενδεχομένως η ικανότητα της Τρας να υποδύεται άψογα τον πολιτικό χαμαιλέοντα, να μπορέσει να της προσφέρει κάποιες πρόσκαιρες ανάσες τους επόμενους μήνες, αλλά όχι και μακροπρόθεσμα οφέλη.
Η ανεύρεση ισχυρών πολιτικών και οικονομικών συμμάχων μοιάζει με άλυτο γρίφο. Οι σχέσεις με την ΕΕ έχουν ψυχρανθεί και ενδεχόμενο συμμαχίας, έστω και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, με τη Ρωσία ή την Κίνα αποτελεί σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Ο μόνος “μεγάλος παίκτης” που απομένει είναι οι διαχρονικοί σύμμαχοι στις ΗΠΑ (τους οποίους επίσης αποδοκίμαζε στο παρελθόν) που δεν δείχνουν βέβαια ιδιαίτερη προθυμία να σπεύσουν σε βοήθεια.
Η πολιτική κράση της Λιζ Τραζ θα δοκιμαστεί τους επόμενους μήνες μέσα σε ένα δυσοίωνο για την ίδια περιβάλλον και οι πιθανότητες σίγουρα δεν είναι με το μέρος της. Θα κληθεί λοιπόν να επιδείξει το “τεράστιο απόθεμα ταλέντου και φαντασίας” της. Ίσως και να βγει αληθινό το σενάριο που τη θέλει ως μια αναλώσιμη πρωθυπουργό που θα επωμιστεί το πολιτικό βάρος για να παραδώσει “καμμένο τοπίο” στον επόμενο πρωθυπουργό, ώστε να συνεχιστεί ο αέναος κύκλος της ύφεσης στη Βρετανία.
Πανσέληνος Σεπτεμβρίου – Πως θα επηρεάσει το φεγγάρι του Οξύρρυγχου τα 12 ζώδια;
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ"