Η βία των ανηλίκων δεν είναι σύμπτωμα, αλλά το μήνυμα της κοινωνίας μας

*του Χρήστου Σώκλα

Υπάρχει μια αλήθεια που συχνά αποφεύγουμε να αντικρίσουμε: η βία ανηλίκων στην Ελλάδα δεν αποτελεί στιγμιαίο ξέσπασμα, ούτε ένα ατυχές φαινόμενο που θα περάσει. Είναι ένας καθρέφτης που μας επιστρέφει το είδωλο της κοινωνίας μας — της αποξένωσης, της πίεσης, των ανισοτήτων και της σιωπής που τη χαρακτηρίζουν.

Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε να πολλαπλασιάζονται περιστατικά επιθετικότητας μεταξύ μαθητών, σχολικού εκφοβισμού, διαδικτυακής παρενόχλησης, ακόμη και σοβαρών εγκληματικών συμπεριφορών από και προς ανήλικους. Κι όμως, μοιάζουμε κάθε φορά να ξαφνιαζόμαστε. Η αντίδραση της κοινωνίας είναι αποσπασματική, σαν να μην θέλει να παραδεχτεί ότι το πρόβλημα γεννιέται μέσα στα ίδια της τα θεμέλια.

Οι αιτίες είναι εδώ — απλώς δεν τις κοιτάζουμε:

• Παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον ενδοοικογενειακής βίας.
• Έφηβοι που αισθάνονται αόρατοι στο σχολείο.
• Μαθητές που γίνονται στόχοι χλευασμού, αποκλεισμού ή διαπόμπευσης.
• Οικογένειες πιεσμένες από οικονομική ανασφάλεια και ψυχολογική κόπωση.
• Παιδιά εκτεθειμένα σε μια οθόνη που μπορεί να μετατραπεί σε όπλο μέσω εκβιασμού, cyberbullying ή διαπόμπευσης.

Τα παιδιά δεν γεννιούνται «βίαια». Τα διαμορφώνουμε — με τις απουσίες μας, τις σιωπές μας, τις πληγές που αφήνουμε ή δεν επουλώνουμε. Η βία δεν εμφανίζεται ξαφνικά· καλλιεργείται αθόρυβα, κάθε φορά που ένα παιδί δεν ακούγεται, δεν προστατεύεται, δεν νιώθει ότι ανήκει.

Το πλαίσιο υπάρχει. Η εφαρμογή όχι.

Η ελληνική πολιτεία δεν είναι αδρανής. Υπάρχει πλέον σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο και εργαλεία προστασίας:

• Η Εθνική Στρατηγική 2025–2030 θέτει πρωτόκολλα πρόληψης, ενισχύει σχολικές δομές, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς.
• Τα «Σπίτια του Παιδιού» προσφέρουν ουσιαστική ψυχολογική στήριξη.
• Η χώρα έχει υιοθετήσει τη Σύμβαση Lanzarote για την προστασία των παιδιών από σεξουαλική κακοποίηση.
• Νέες ρυθμίσεις στην εκπαίδευση αντιμετωπίζουν πλέον το bullying ως ποινικά ελέγξιμη συμπεριφορά.

Κι όμως, το χάσμα παραμένει: η απόσταση ανάμεσα στο νόμο και στην πράξη:

Γιατί οι δομές δεν επαρκούν.
Γιατί οι επαγγελματίες είναι λίγοι.
Γιατί τα σχολεία ζητούν βοήθεια που δεν έρχεται εγκαίρως.
Γιατί η κοινωνία σιωπά.
Γιατί τα παιδιά φοβούνται να μιλήσουν — κι όταν μιλούν, συχνά δεν τα πιστεύουμε.

Δεν φταίνε τα παιδιά. Φταίνε οι ενήλικες.

Έχουμε αναθέσει στο σχολείο αυτό που δεν κάναμε στο σπίτι.
Στο διαδίκτυο, αυτό που αρνηθήκαμε να αναλάβουμε εμείς.
Στην πίεση και στα τοξικά πρότυπα, τη διαμόρφωση της ταυτότητάς τους.

Η βία τους είναι η κραυγή τους.
Η σιωπή μας είναι η συνενοχή μας.

Η λύση; Όχι άλλη τιμωρία — περισσότερη παρουσία

Η βία δεν σταματά με αυστηρότερες ποινές ή επικοινωνιακές εξαγγελίες. Σταματά:

• όταν ο γονιός ακούει
• όταν ο εκπαιδευτικός βλέπει πριν να είναι αργά
• όταν η κοινότητα δείχνει ότι νοιάζεται
• όταν τα παιδιά έχουν χώρους έκφρασης
• όταν η ψυχολογική στήριξη γίνεται δικαίωμα, όχι «πολυτέλεια»
• όταν η νομοθεσία εφαρμόζεται και δεν μένει σε ανακοινώσεις

Δεν χρειαζόμαστε άλλο χάσμα γενεών. Χρειαζόμαστε γέφυρες: χρόνο, διάλογο, ενσυναίσθηση και κυρίως ουσιαστική παρουσία ενηλίκων στη ζωή των παιδιών.

Τα παιδιά δεν είναι απειλή. Είναι προειδοποίηση.

Κάθε περιστατικό βίας ανάμεσα σε ανήλικους σημαίνει ότι κάτι βαθιά μέσα στην κοινωνία μας έχει ραγίσει.
Κάθε παιδί που κακοποιείται ή εκφοβίζεται αποδεικνύει ότι το σύστημα προστασίας μας απέτυχε.
Κάθε παιδί που σωπαίνει μας υποχρεώνει να μιλήσουμε εμείς.

Η βία των ανηλίκων δεν είναι στατιστικό στοιχείο. Είναι τραύμα. Και τα τραύματα δεν κρύβονται — θεραπεύονται.

Το πραγματικό ερώτημα είναι απλό αλλά αμείλικτο: Θα συνεχίσουμε να μιλάμε για τη βία των παιδιών ή θα μιλήσουμε επιτέλους για τη βία που ανεχόμαστε να βιώνουν τα παιδιά μας — και θα αναλάβουμε δράση;

*Μέλος της Ένωσης Αστυνομικών Υπαλλήλων Αθηνών (Ε.ΑΣ.Υ.Α.), Πτυχιούχος Νομικής Σχολής Αθηνών με ειδίκευση στην Εγκληματολογία