Η κατάρρευση μιας σειράς τραπεζών σε ολόκληρο τον κόσμο και η αγωνιώδης προσπάθεια κρατικών αρχών να περιορίσουν την έκταση των ζημιών φέρνει στην επιφάνεια μνήμες της πρόσφατης, μεγάλης καπιταλιστικής κρίσης του 2008-2009 που ξεκίνησε απ’ τον τραπεζικό τομέα. Οι φόβοι που γεννούν αυτές οι μνήμες στον κόσμο, είναι η αιτία πίσω απ’ τις συνεχείς καθησυχαστικές επισημάνσεις, πως “πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά”, πως “οι εγχώριες τράπεζες είναι θωρακισμένες” και άλλα σχετικά.
Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική. Πρώτα και κύρια, η πείρα δείχνει ότι δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο ζήτημα μιας τράπεζας στην οποία υπήρξε κακοδιαχείριση, όπως εμφανίστηκε στην αρχή. Το πρόβλημα της πρώτης τράπεζας που βάρεσε κανόνι αποδόθηκε σε υπερβολικές επενδύσεις, σε ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου που έχασαν αξία λόγω αύξησης των επιτοκίων, πυροδοτώντας μια κρίση φερεγγυότητας της τράπεζας. Όμως, μετά τις 2 τράπεζες στις ΗΠΑ, ακολούθησαν τα προβλήματα στη δεύτερη μεγαλύτερη Ελβετική και μια απ’ τις μεγάλες παγκόσμιες τράπεζες -που απαίτησαν τεράστια κρατική παρέμβαση– αποδεικνύοντας ότι το πρόβλημα είναι αρκετά βαθύτερο και δεν αφορά κάποιες “περιθωριακές τράπεζες”.
Να σημειώσουμε, επίσης, ότι στον ειδικό τύπο αναδύονται στοιχεία και πληροφορίες, που πλέον βλέπουν προβλήματα σε τραπεζικούς κολοσσούς της ΕΕ. Αν κανείς εστιάσει στις εγχώριες τράπεζες, μπορεί αυτή τη στιγμή να διαθέτουν ικανοποιητικά κεφάλαια και να μην έχουν καταφύγει σε επενδύσεις σε ομόλογα, που μπορεί να χάσουν την αξία τους. Όμως, οι εγχώριες τράπεζες έχουν το “ανάποδο” πρόβλημα, που τελικά είναι ίδιο. Αξιοποιούν τον φθηνό τραπεζικό δανεισμό της ΕΚΤ. Μια νέα αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ θα πιέσει τις εγχώριες τράπεζες με αντίστοιχο τρόπο. Σε κάθε περίπτωση, το κεφάλαιο για την ασφάλιση των καταθέσεων είναι μόλις 4 δισ.
Έτσι, με διαφορετικά φαινομενικά τρόπο, εμφανίζονται προβλήματα στις τράπεζες σε ολόκληρο τον καπιταλιστικό κόσμο και η εξήγηση είναι τελικά απλή. Πίσω απ’ τις καταρρεύσεις των τραπεζών βρίσκεται, ως κοινή υποκείμενη αιτία, η ίδια η αδυναμία του καπιταλισμού να διασφαλίσει ικανοποιητικό ποσοστό κέρδους στις επενδύσεις που έχουν γίνει. Τελικά μια τράπεζα δανείζεται -καταθέσεις- για να δανείσει –δάνεια, επενδύσεις. Αν οι επιχειρήσεις που πάρουν δάνεια απ’ τις τράπεζες “πέσουν έξω” και δεν μπορούν να αποπληρώσουν τις τράπεζες, οι τράπεζες περιέρχονται σε κρίση φερεγγυότητας, αφού χρωστούν περισσότερα από όσα μπορούν να εισπράξουν.
Με απλά λόγια, η κρίση στις τράπεζες είναι σύμπτωμα της χαμηλής κερδοφορίας των επιχειρήσεων και προεόρτιο μιας μεγαλύτερης κρίσης -άσχετα αν συμβαίνει ήδη ή θα συμβεί σε 6 μήνες ή σε 2 χρόνια. Πρόκειται για το “φάντασμα” της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, που “ταλανίζει” τον καπιταλισμό την τελευταία 20ετία, της αδυναμίας δηλαδή εύρεσης κερδοφόρων επενδύσεων για τα συσσωρευμένα κεφάλαια των επιχειρήσεων. Αυτή η υπερσυσσώρευση εξηγεί, ανάμεσα σε άλλα, και γιατί μόνο οι τεχνολογικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ έχουν πάνω από 1 τρισ. δολάρια ρευστό που δεν μπορούν να επενδύσουν. Η ουσιαστική λοιπόν αιτία πίσω απ’ τις τραπεζικές καταρρεύσεις είναι η καπιταλιστική κρίση που ελοχεύει.
Η λύση που επινοήθηκε, η πολιτική της πράσινης μετάβασης, το περιβόητο Green New Deal, δηλαδή η καταστροφή του “μη πράσινου” κεφαλαίου για να βρει κερδοφόρα διέξοδο το πράσινο, εκτός απ’ τα αντιλαϊκά χαρακτηριστικά του -για παράδειγμα, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα σημαίνουν ότι η μεγάλη μάζα του πληθυσμού δεν θα έχει αυτοκίνητο, οι ΑΠΕ σημαίνουν πανάκριβο ρεύμα– αποδεικνύεται ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της υπερσυσσώρευσης, με την υπερσυσσώρευση να παραμένει.
Η κατάσταση διεθνώς θυμίζει, τελικά, τη δεκαετία του ‘30. Μετά την κρίση του 29-32, η κεϋνσιανή διαχείριση δοκιμάστηκε, φάνηκε ότι δουλεύει, για να εμφανιστεί νέα κρίση προς τα τέλη της δεκαετίας, που τελικά ξεπεράστηκε με τον Β’ΠΠ. Γι’ αυτό και οι διαβεβαιώσεις για τις εγχώριες τράπεζες είναι έωλες και αίολες. Θυμίζουν τις αντίστοιχες διαβεβαιώσεις της ΝΔ το 2009 και του ΣΥΡΙΖΑ το 2015, ενώ την ίδια στιγμή, συγκαλύπτουν το γεγονός πως η εκδήλωση μιας διεθνούς κρίσης θα επιδράσει πολλαπλάσια στην εγχώρια οικονομία λόγω της “εξωστρέφειας” και, άρα, θα επιδράσει και στις τράπεζες.
Για να συνοψίσουμε λοιπόν, οι τράπεζες δεν χτυπήθηκαν από κάποιο “κεραυνό εν αιθρία”. Οι καταρρεύσεις και η μεγάλη δυσκολία είναι σύμπτωμα ενός διεθνούς καπιταλισμού, που πλέον εφάπτεται στην εκδήλωση μιας βαθιάς κρίσης υπερσυσσώρευσης, βαθύτερης απ’ την αντίστοιχη του 2008. Μιας κρίσης που όλα δείχνουν ότι θα οδηγήσει σε μεγάλη όξυνση των αντιθέσεων, ακόμα και σε γενίκευση του πολέμου. Ο διάλογος Σι-Πούτιν, για αλλαγές που δεν έχουν γίνει εδώ και έναν αιώνα είναι χαρακτηριστικός.
Σήμερα, το ΚΚΕ μπαίνει μπροστά, οργανώνει την ταξική πάλη, καλεί τον λαό σε αγωνιστική συμπόρευση προτάσσοντας ένα αγωνιστικό πλαίσιο, που εναντιώνεται στην αστική πολιτική, με στόχο να ανακόψει την επίθεση του κεφαλαίου, να αποσπάσει, να προετοιμάσει τους εργαζόμενους για την αντεπίθεση. Η ενίσχυση του ΚΚΕ στις εκλογές θα είναι ένας καθοριστικός παράγοντας για την επόμενη μέρα.
* Ο Γρηγόρης Λιονής είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ & Υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ"