Διεθνής Ημέρα Φλαμένκο: Από τις 16 Νοεμβρίου του 2010, όταν η UNESCO συμπεριέλαβε τον χορό των τσιγγάνων της Ανδαλουσίας στον κατάλογο της Παγκόσμιας Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς η 16η Νοεμβρίου είναι μια ημέρα με ιδιαίτερη σημασία για τη νότια Ισπανία.
Το φλαμένκο, που ενσωματώνει τη μουσική και την πολιτισμική παράδοση, προήλθε αρχικά από την περιφέρεια της Ανδαλουσίας και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά κατά τον 19ο αιώνα.
Ετυμολογικά πιθανότατα το φλαμένκο προέρχεται από τη λέξη flama που σημαίνει φλόγα και φωτιά στα ισπανικά) και είναι συνώνυμο με τον ισπανικό τρόπο, αποτελώντας ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ισπανικής κουλτούρας.
Φλαμένκο: Η “φλόγα” για τη ζωή
Η βάση του φλαμένκο είναι το τραγούδι, που συχνά συνοδεύεται από κιθάρα και αυτοσχεδιαζόμενο χορό. Οι εκτελέσεις συχνά συνοδεύονται από χειροκροτήματα, κροτάλισμα των δακτύλων, ποδοκροτήματα και κραυγές. Οι καστανιέτες που συνδέονται με το φλαμένκο δεν αποτελούσαν μέρος της αυθεντικής τσιγγάνικης παράδοσης.
Βασικό στοιχείο του παραδοσιακού φλαμένκο είναι το duende (ντουέντε), δηλαδή η κατάσταση κατά την οποία ο εκτελεστής «κυριεύεται» από την ασυγκράτητη συγκίνηση της μουσικής και του χορού. Ο όρος duende μεταφράζεται δύσκολα, ενώ είχε αναφερθεί σε μια διάλεξη του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Με λίγα λόγια, η λέξη υπονοεί ένα είδος “μαγείας”, μυστηριακής δύναμης και ιδιαίτερης ανύψωσης της ψυχής του καλλιτέχνη που ερμηνεύει το χορό ή το τραγούδι.
Η προέλευση του φλαμένκο
Η ίδια η προέλευση του όρου φλαμένκο, συνεπώς και της ιστορίας του, έχει πολλαπλές ερμηνείες. Για παράδειγμα, στην ισπανική γλώσσα, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν και για τους προερχόμενους από τη Φλάνδρα, κάτι που μπορεί να υποδηλώνει ότι το φλαμένκο έφτασε στην Ισπανία από Φλαµανδούς µετανάστες επί βασιλείας Καρόλου Ε’. Επίσης, ορισμένες εκδοχές δέχονται ως προέλευσή του τη Βόρεια Αφρική, ενώ άλλοι παρατηρούν επιρροές ακόμα κι από τη Βυζαντινή και Ινδική θρησκευτική µουσική.
Πριν την εισβολή των Μουσουλμάνων το 711, η Ισπανία των Βησιγότθων είχε υιοθετήσει το δικό της ξεχωριστό εκκλησιαστικό λειτουργικό, γνωστό ως μοζαραβική λειτουργία, η οποία είχε επιρροές από τη Βυζαντινή μουσική και διατηρήθηκε μέχρι το 10ο ή 11ο αιώνα. Ορισμένες θεωρίες, όπως του Ισπανού κλασικού μουσικού Μανουέλ ντε Φάγια, συνέδεαν με το φλαμένκο τα μουσικά αυτά ακούσματα και τον αρχαιοελληνικό Δωρικό τρόπο, ο οποίος αποκαλούνταν Φρυγικός. Δυστυχώς, λόγω της μορφής της μουσικής γραφής των Μοζαραβιτικών ύμνων, η θεωρία αυτή δεν έχει αποδειχτεί.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Νότιας Ισπανίας από τους Μωαμεθανούς, Χριστιανοί, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι ζούσαν σε σχετική αρμονία. Τότε έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες νομαδικές τσιγγάνικες φυλές της Ισπανίας, οι οποίες πιθανότατα προήλθαν από την περιοχή Παντζάμπ της Ινδίας.
Κατά τη διάρκεια της Επανάκτησης των ισπανικών εδαφών, η Κόρδοβα και η Σεβίλη έπεσαν στης αρχές του 13ου αιώνα, ενώ τελευταία η Γρανάδα το 1492. Έτσι, οι ανεπιθύμητοι πληθυσμοί καταδιώκονταν όλο και πιο νότια, ενώ σε αυτούς προστέθηκαν αργότερα και όσοι ήθελαν να ξεφύγουν από την Ιερά Εξέταση. Η συγχώνευση των Τσιγγάνων (Gitanos στα ισπανικά) με τους Εβραίους, τους Μουσουλμάνους και τους Ανδαλουσιανούς της Νότιας Ισπανίας οδήγησε στη “γέννηση” του φλαμένκο, ενώ η μουσική της Βόρειας Ισπανίας είχε καθαρά κελτικές επιρροές από τους προρωμαϊκούς χρόνους.
Η ίδια η προέλευση του όρου φλαμένκο, συνεπώς και της ιστορίας του, έχει πολλαπλές ερμηνείες. Για παράδειγμα, στην ισπανική γλώσσα, ο όρος αυτός χρησιμοποιούνταν και για τους προερχόμενους από τη Φλάνδρα[6], κάτι που μπορεί να υποδηλώνει ότι το φλαμένκο έφτασε στην Ισπανία από Φλαµανδούς µετανάστες επί βασιλείας Καρόλου Ε'[7]. Επίσης, ορισμένες εκδοχές δέχονται ως προέλευσή του τη Βόρεια Αφρική, ενώ άλλοι παρατηρούν επιρροές ακόμα κι από τη Βυζαντινή[8][9] και Ινδική θρησκευτική µουσική.
Πριν την εισβολή των Μουσουλμάνων το 711, η Ισπανία των Βησιγότθων είχε υιοθετήσει το δικό της ξεχωριστό εκκλησιαστικό λειτουργικό, γνωστό ως μοζαραβική λειτουργία, η οποία είχε επιρροές από τη Βυζαντινή μουσική και διατηρήθηκε μέχρι το 10ο ή 11ο αιώνα. Ορισμένες θεωρίες, όπως του Ισπανού κλασικού μουσικού Μανουέλ ντε Φάγια, συνέδεαν με το φλαμένκο τα μουσικά αυτά ακούσματα και τον αρχαιοελληνικό Δωρικό τρόπο, ο οποίος αποκαλούνταν Φρυγικός[11]. Δυστυχώς, λόγω της μορφής της μουσικής γραφής των Μοζαραβιτικών ύμνων, η θεωρία αυτή δεν έχει αποδειχτεί.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Νότιας Ισπανίας από τους Μωαμεθανούς, Χριστιανοί, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι ζούσαν σε σχετική αρμονία. Τότε έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες νομαδικές τσιγγάνικες φυλές της Ισπανίας, οι οποίες πιθανότατα προήλθαν από την περιοχή Παντζάμπ της Ινδίας.
Κατά τη διάρκεια της Επανάκτησης των ισπανικών εδαφών, η Κόρδοβα και η Σεβίλη έπεσαν στης αρχές του 13ου αιώνα, ενώ τελευταία η Γρανάδα το 1492. Έτσι, οι ανεπιθύμητοι πληθυσμοί καταδιώκονταν όλο και πιο νότια, ενώ σε αυτούς προστέθηκαν αργότερα και όσοι ήθελαν να ξεφύγουν από την Ιερά Εξέταση. Η συγχώνευση των Τσιγγάνων (Gitanos στα ισπανικά) με τους Εβραίους, τους Μουσουλμάνους και τους Ανδαλουσιανούς της Νότιας Ισπανίας οδήγησε στη “γέννηση” του φλαμένκο, ενώ η μουσική της Βόρειας Ισπανίας είχε καθαρά κελτικές επιρροές από τους προρωμαϊκούς χρόνους.
Φλαμένκο: Τα τραγούδια, οι στίχοι και ο χορός
Αυτό που σήμερα θεωρείται γνήσιο φλαμένκο, το τραγούδι των Τσιγγάνων της Ανδαλουσίας, καθιερώθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Το παλαιότερο είδος φλαμένκο είναι γνωστό ως Κάντε Χόντο : μια ανδρική φωνή, χωρίς συνοδεία οργάνων, διηγείται λυπητερές ιστορίες. Αργότερα προστέθηκε η κιθάρα και ο χορός.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, το φλαμένκο άρχισε να παρουσιάζεται σε ταβέρνες με τη συνοδεία κιθάρας, ενώ σύντομα προστέθηκε και ο χορευτής ή η χορεύτρια. Υπήρχαν επίσης άτομα που έδιναν το ρυθμό είτε με παλαμάκια είτε με χτύπημα των δαχτύλων, ενώ βασικό συστατικό του χορού φλαμένκο αποτελεί ο ήχος από τα πόδια των χορευτών (soniquete) και ο κοφτός βηματισμός τους (zapateado). Ο γυναικείος χορός αναδεικνύει τη χάρη του σώματος και των χεριών.
Οι στίχοι των τραγουδιών του φλαμένκο μιλούν για το θάνατο, την οδύνη, την απελπισία, αλλά και τον έρωτα και τη χαρά.
Έτσι, από τον 19ο αιώνα και μετά η φήμη του φλαμένκο άρχισε να γίνεται πολύ δημοφιλές από την Ευρώπη μέχρι τη Ρωσία, με αποτέλεσμα να φτάσουν να γίνουν must θέαμα για όσους ταξίδευαν στην Ισπανία.
ΓΡΑΨΤΕ ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΑΣ"