Έλενα Ράπτη: «Ριζώνει η κουλτούρα μηδενικής ανοχής απέναντι στη βία και στην παρενόχληση στην εργασία»

Στις μεταρρυθμίσεις που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια για την καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας, αναφέρθηκε η Υφυπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Έλενα Ράπτη, σε ομιλία της σε εκδήλωση της Επιθεώρησης Εργασίας και του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΕΒΕΑ), στέλνοντας σαφές μήνυμα ότι η πολιτεία παραμένει σταθερά παρούσα και ενεργή.

Στην ομιλία της, παρουσίασε τα βασικά σημεία του νομοθετικού πλαισίου για την πρόληψη και την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, κάνοντας ειδική μνεία στην κύρωση της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας.

Επιπλέον, όπως είπε, με τις καινοτόμες διατάξεις του νόμου 4808/2021, δημιουργήθηκε ένα σύγχρονο και ολοκληρωμένο πλαίσιο πρόληψης και αντιμετώπισης τέτοιων συμπεριφορών.

«Πρόκειται για ένα φαινόμενο που δεν είναι καινούριο, όμως, τα τελευταία χρόνια, απασχολεί έντονα την κοινωνία. Γνωρίζουμε πλέον ότι μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε επάγγελμα και σε κάθε θέση, αλλά εξακολουθεί να πλήττει κυρίως τις γυναίκες», ανέφερε χαρακτηριστικά η κ. Ράπτη.

Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε η Υφυπουργός στη θεσμοθέτηση της ρητής απαγόρευσης του mobbing και στην ένταξη της βίας και της παρενόχλησης στους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους που πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψιν ο εργοδότης κατά την οργάνωση της εργασίας.

Σύμφωνα με την κ. Ράπτη, «οι εργοδότες υποχρεούνται πλέον να διερευνούν και να διαχειρίζονται κάθε καταγγελία, να παρέχουν συνδρομή και πρόσβαση σε κάθε αρμόδια διοικητική ή δικαστική αρχή και να λαμβάνουν άμεσα μέτρα για την προστασία του θιγόμενου προσώπου.

Μια ακόμα σημαντική καινοτομία είναι ότι, για πρώτη φορά, προβλέπεται η υποχρέωση εργοδοτών να λαμβάνουν μέτρα για την υποστήριξη των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.

Το δίχτυ προστασίας ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο με το δικαίωμα του θιγόμενου να αποχωρήσει από την εργασία για εύλογο χρόνο, χωρίς περικοπή αποδοχών, αν ο εργοδότης δεν έχει λάβει τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.

Παράλληλα, κατοχυρώθηκε η προστασία του καταγγέλλοντος από απόλυση ή δυσμενή μεταχείριση, καθώς και η αντιστροφή του βάρους απόδειξης».

Επίσης, η Υφυπουργός αναφέρθηκε στη σύσταση του αυτοτελούς τμήματος για την καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στην Επιθεώρηση Εργασίας με διευρυμένες αρμοδιότητες.

«Στην αρχή είχαν εκφραστεί επιφυλάξεις ότι ίσως τα μέτρα μείνουν στα χαρτιά. Πέντε χρόνια μετά, όμως, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι πρόκειται για μια ουσιαστική και ανθρώπινη μεταρρύθμιση. Δώσαμε φωνή σε ανθρώπους που σιωπούσαν για χρόνια. Καταφέραμε να αυξήσουμε την ορατότητα του φαινομένου, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Επιθεώρησης Εργασίας, αλλά και η μεγάλη απήχηση του προγράμματος ευαισθητοποίησης εργαζομένων σε θέματα καταπολέμησης των διακρίσεων στον χώρο εργασίας, που υλοποιήσαμε στο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, με την πολύτιμη υποστήριξη του ΕΒΕΑ και άλλων Επιμελητηρίων.

Δεν αρκεστήκαμε στη νομική κατοχύρωση του δικαιώματος κάθε προσώπου να εργάζεται σε ένα περιβάλλον χωρίς βία και παρενόχληση. Σήμερα, αυτό το περιβάλλον μηδενικής ανοχής έχει αρχίσει να ριζώνει στις επιχειρήσεις και στη νοοτροπία όλων μας», σχολίασε η κ. Ράπτη.

Πλέον, όπως είπε, «οι εργαζόμενοι/ες αναγνωρίζουν ευκολότερα τις αποδεκτές και μη αποδεκτές συμπεριφορές, γνωρίζουν ότι η αξιοπρέπεια και η ασφάλεια είναι θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα και δείχνουν εμπιστοσύνη στους αρμόδιους φορείς για την καταγγελία περιστατικών.

Από την πλευρά τους, οι επιχειρήσεις συνειδητοποιούν ότι το υγιές εργασιακό περιβάλλον δεν είναι πολυτέλεια, αλλά προϋπόθεση ανταγωνιστικότητας, βιωσιμότητας και εξέλιξης.

Η πολιτεία, μέσα από ισχυρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς και υποστηρικτικές υπηρεσίες, όπως το Δίκτυο Δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, παραμένει εγγυητής των δικαιωμάτων αυτών, παρέχοντας ψυχολογική, κοινωνική και νομική υποστήριξη στα θιγόμενα πρόσωπα».

«Φυσικά, η μάχη κατά της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία δεν τελειώνει και σίγουρα δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς τη συμμετοχή όλων – πολιτείας, επιχειρήσεων, εργαζομένων και κοινωνίας.Χρειάζεται συνεχής διάλογος, ενημέρωση και εκπαίδευση.

Ο νόμος 4808/2021 έβαλε τα θεμέλια. Από εμάς εξαρτάται να συνεχίσουμε να χτίζουμε πάνω σε αυτά, ενισχύοντας την πρόληψη και τη συνεργασία, ώστε η αξιοπρέπεια στην εργασία να μην είναι μόνο μια νομική πρόβλεψη, αλλά να είναι μια ζωντανή αξία για κάθε εργαζόμενο και για κάθε επιχείρηση στη χώρα μας», υπογράμμισε η Υφυπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.

Ο Πρόεδρος του ΕΒΕΑ, Γιάννης Μπρατάκος, δήλωσε:

«Η βία και η παρενόχληση στον χώρο εργασίας δεν είναι ζητήματα θεωρητικά. Είναι, δυστυχώς, φαινόμενα υπαρκτά. Είναι πράξεις και συμπεριφορές που πληγώνουν ανθρώπους – σωματικά, ψυχικά και ηθικά. Είναι πράξεις και συμπεριφορές που διαταράσσουν την καθημερινότητα της εργασίας. Υπονομεύουν τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα των ίδιων των επιχειρήσεων.

Αυτά τα φαινόμενα για πολλά χρόνια καλύπτονταν από σιωπή. Καλύπτονταν από την έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών αναφοράς και αντιμετώπισης.

Καλύπτονταν από τον φόβο των αντιποίνων και του στιγματισμού. Είναι, ουσιαστικά, η κουλτούρα της ανοχής και της σιωπής, που, για δεκαετίες, επέτρεπε σε τέτοιες συμπεριφορές να επιβιώνουν στο σκοτάδι. Μπορεί η επιστημονική κοινότητα και οι διεθνείς οργανισμοί να είχαν αναδείξει το φαινόμενο νωρίτερα. Υπήρχαν ορισμοί, κώδικες δεοντολογίας, ακόμα και πρότυπα. Όμως, το πρόβλημα συνέχιζε να υπάρχει, γιατί έλειπε η πραγματική βούληση για αλλαγή και η αποφασιστικότητα να εφαρμοστούν μέτρα στην πράξη.

Σήμερα, έχουμε την υποχρέωση, αλλά και την ευκαιρία, να κάνουμε ένα βήμα μπροστά. Η αρχή έγινε με τον νόμο 4808/2021 και την ενσωμάτωση της Σύμβασης 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας.

Για πρώτη φορά, δημιουργήθηκε στη χώρα μας ένα σύγχρονο πλαίσιο που αναγνωρίζει ότι κάθε εργαζόμενος και κάθε εργαζόμενη έχει δικαίωμα σε έναν χώρο δουλειάς απαλλαγμένο από τον φόβο, τον εκφοβισμό και τις κακοποιητικές συμπεριφορές.

Η κατανόηση και η ορθή εφαρμογή των προβλέψεων του νόμου θα αποφέρει οφέλη τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τις ίδιες τις επιχειρήσεις.

Όμως, πέρα από το γράμμα του νόμου, ζητούμενο είναι να υιοθετήσουμε όλοι το πνεύμα του.

Εδώ υπάρχει μια μεγάλη πρόκληση: η ανάγκη να εμπεδωθεί η νέα νοοτροπία όχι μόνο στις μεγάλες επιχειρήσεις, που τυπικά εμπίπτουν στις προβλέψεις του νόμου, αλλά και στις μικρότερες.

Ας μην ξεχνάμε ότι η πλειονότητα των επιχειρήσεων στη χώρα μας είναι μικρές, συχνά χωρίς οργανωμένες δομές και μηχανισμούς.

Γι’ αυτό, πρέπει να τις στηρίξουμε, ώστε να εντάξουν στο αξιακό τους σύστημα την πρόληψη και την καταπολέμηση της παρενόχλησης, γιατί δεν αρκεί να αποκηρύσσουμε τη βία με γενικόλογες δηλώσεις.

Χρειάζονται συγκεκριμένες αλλαγές και πολιτικές που να καθορίζουν με σαφήνεια τι δεν είναι ανεκτό, διαδικασίες καταγγελίας που να διασφαλίζουν την εμπιστευτικότητα και την προστασία του θύματος, ενημέρωση και εκπαίδευση που να ενδυναμώνουν όλους τους εργαζόμενους.

Χρειάζεται να οικοδομήσουμε μια νέα κουλτούρα, που θα αποδομεί την αίσθηση της ατιμωρησίας και θα βάζει καθαρές γραμμές ανάμεσα στο τι μπορεί να είναι ένα “αθώο σχόλιο” και τι είναι παρενόχληση, εκφοβισμός ή βία.

Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών έχει αποδείξει έμπρακτα ότι αναλαμβάνει τον ρόλο που του αναλογεί σε αυτήν την προσπάθεια.

Πέρα από τις ενημερωτικές εκδηλώσεις που διοργανώνουμε για το θέμα, στόχος μας είναι να εμπλακούμε ακόμα πιο ουσιαστικά – πάντα σε συνεργασία με τους αρμόδιους θεσμικούς και κοινωνικούς φορείς, να προχωρήσουμε στην έκδοση πρακτικών οδηγών για τις επιχειρήσεις-μέλη μας, να αναπτύξουμε εκπαιδευτικές δράσεις και να αναδείξουμε καλές πρακτικές.

Θέλουμε να σταθούμε δίπλα, ιδίως στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ώστε να υιοθετήσουν πολιτικές πρόληψης και προστασίας. Αυτή η πορεία δεν είναι εύκολη.

Χρειάζεται να σπάσουμε στερεότυπα, να ξεπεράσουμε τον φόβο της σιωπής και να θέσουμε αυστηρά όρια.

Χρειάζεται να κατανοήσουμε όλοι ότι η ανοχή σε συμπεριφορές βίας ή παρενόχλησης δεν είναι “μικρό κακό”, αλλά πλήγμα για το ίδιο το μέλλον της εργασίας και των επιχειρήσεων.

Η αλλαγή νοοτροπίας είναι μακρά διαδικασία, αλλά είναι και ο μόνος δρόμος, για να εξασφαλίσουμε εργασιακούς χώρους που προστατεύουν την ασφάλεια και σέβονται την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου. Χώρους που προωθούν την ισότητα, τη δημιουργικότητα και τη συνεργασία.

Η πρόληψη και η καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης είναι υπόθεση αρχής. Είναι προϋπόθεση, για να χτίσουμε ένα νέο, υγιές πρότυπο για το επιχειρείν στη χώρα μας, που θα στηρίζεται στην ακέραιη, ηθική και υπεύθυνη διακυβέρνηση και θα καλλιεργεί εμπιστοσύνη ανάμεσα σε επιχειρήσεις, εργαζόμενους και κοινωνία».

Από την πλευρά του, ο Διοικητής της Επιθεώρησης Εργασίας, Γιώργος Τζιλιβάκης, ανέφερε ότι στο ξεκίνημα της δικής του εργασιακής πορείας ήταν σχεδόν συνηθισμένο ένας νέος υπάλληλος να υφίσταται κακομεταχείριση, «αυτό που σήμερα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως bullying. Προσβλητικές συμπεριφορές στον χώρο εργασίας περνούσαν απαρατήρητες από τους περισσότερους».

«Σήμερα, η κατάσταση έχει αλλάξει. Ευτυχώς, στο κομμάτι αυτό ζούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο. Η ενσωμάτωση στη νομοθεσία σχετικών διατάξεων για την καταπολέμηση της βίας και της παρενόχλησης στην εργασία ήταν ένα μεγάλο βήμα, γιατί πλέον ο εργαζόμενος ξέρει πως, σε περίπτωση που υποστεί τέτοια συμπεριφορά, έχει κάπου να απευθυνθεί.

Προσωπικά, με ευχαριστεί ότι οι συνάδελφοι στην Επιθεώρηση Εργασίας έχουν “αγκαλιάσει” αυτήν την προσπάθεια, αφήνοντας έντονο το αποτύπωμά μας στην αγορά εργασίας και στην ελληνική κοινωνία», τόνισε ο κ. Τζιλιβάκης.