Αποτροπή ή διαχείριση; Το δίλημμα της Ελλάδας απέναντι στο νέο μεταναστευτικό κύμα από τη Λιβύη

Καθώς οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη προς την Ευρώπη αυξάνονται ανησυχητικά, η Ελλάδα βρίσκεται εκ νέου ενώπιον ενός κρίσιμου στρατηγικού διλήμματος: Πρέπει να προτάξει την αποτροπή, προστατεύοντας αυστηρά τα σύνορά της, ή να επιλέξει μια πολιτική διαχείρισης βασισμένη στο διεθνές δίκαιο και τον ανθρωπισμό;

Η αναταραχή στη Λιβύη, η έλλειψη σταθερής διακυβέρνησης και η δράση δικτύων διακινητών έχουν επαναφέρει στο προσκήνιο τη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου, εν μέσω της γενικευμένης κρίσης στη Μέση Ανατολή. Με τις ροές να κινούνται πλέον προς την Κρήτη, το ελληνικό κράτος καλείται να καθορίσει ποια στρατηγική θα ακολουθήσει — μια επιλογή με σημαντικές επιπτώσεις στην ασφάλεια, τη διεθνή εικόνα και την κοινωνική συνοχή της χώρας.

Η επιλογή της αποτροπής

Όσοι τάσσονται υπέρ της αποτροπής επισημαίνουν πως η Ελλάδα δεν μπορεί να επιτρέψει την επανάληψη των γεγονότων του 2015. Υποδομές, κοινωνικές αντοχές και τοπικές κοινωνίες έχουν φτάσει στα όριά τους, υποστηρίζουν. Επιπλέον, διατυπώνεται ο φόβος ότι οι ροές δεν είναι απλώς αποτέλεσμα ανθρωπιστικών κρίσεων, αλλά εργαλειοποιούνται από τρίτες χώρες — με τη Λιβύη και την Τουρκία να αναφέρονται συχνά.

Η στρατηγική αποτροπής περιλαμβάνει ενίσχυση της επιτήρησης στα θαλάσσια σύνορα, παρουσία του Πολεμικού Ναυτικού νότια της Κρήτης, αλλά και σαφή πολιτικά μηνύματα ότι η χώρα δεν αποτελεί δίοδο εισόδου προς την Ευρώπη. Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, η αποτροπή λειτουργεί ανασχετικά προς τα κυκλώματα διακινητών και προστατεύει την εθνική κυριαρχία.

Η ανάγκη διαχείρισης

Από την άλλη πλευρά, η προσέγγιση της διαχείρισης υπενθυμίζει ότι η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη, βάσει των διεθνών συμβάσεων που έχει υπογράψει, να εξετάζει αιτήματα ασύλου. Η αδιακρίτως αυστηρή αποτροπή, προειδοποιούν, εγκυμονεί κινδύνους για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως καταγγέλλονται συχνά από διεθνείς οργανισμούς σχετικά με τις επαναπροωθήσεις.

Οι υποστηρικτές της διαχείρισης υπογραμμίζουν την ανάγκη για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, δίκαιη κατανομή των μεταναστών στα κράτη-μέλη της ΕΕ και δημιουργία μηχανισμών νόμιμης μετεγκατάστασης. Παράλληλα, επισημαίνουν ότι η παροχή αξιοπρεπών συνθηκών υποδοχής στους πρόσφυγες και μετανάστες αποτελεί βασικό δείκτη πολιτισμού και ανθρωπισμού.

Το διακύβευμα

Το δίλημμα δεν είναι θεωρητικό. Η επιλογή της στρατηγικής θα κρίνει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και την εσωτερική κοινωνική σταθερότητα. Το ερώτημα, εντέλει, δεν είναι μόνο «τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα;», αλλά «πώς θέλει να ορίσει τον ρόλο της σε μια Ευρώπη που δοκιμάζεται από το προσφυγικό και τις γεωπολιτικές εντάσεις στα νότια σύνορα;»

Ίσως η απάντηση να μη βρίσκεται σε ένα απόλυτο «ναι» ή «όχι» στην αποτροπή ή τη διαχείριση, αλλά σε έναν ευέλικτο και πολυδιάστατο συνδυασμό των δύο, που θα διαφυλάσσει τα εθνικά συμφέροντα χωρίς να εκθέτει τη χώρα στην κατηγορία της απανθρωπιάς.